جهان کتاب
شماره ۳۲۷ـ۳۲۸، مرداد ـ شهریور ۱۳۹۵
در آغاز این شماره، مقالۀ «گِرنیکا چگونه آفریده شد؟» (نوشتۀ جان ریچاردسون، ترجمۀ گلی امامی) را می‌خوانیم. این مقاله بررسی کتابی است به نام گِرنیکا ۱۹۳۷: کشتاربازار روز نوشتۀ خاویر ایرویو. چگونگی شکل‌گیری ایدۀ این شاهکار هنر مدرن و مسائل گوناگون پیرامون آن، موضوع بحث کتاب است. در این مقاله دربارۀ این اثر پیکاسو از زمان سفارش داده شدن تا نخستین نمایش رسمی آن (پاویون اسپانیا در نمایشگاه بین‌المللی پاریس) می‌خوانیم. از رسالت سیاسی و تاریخی‌ِ هنرمندی سخن در میان است که خود را ملزم به ثبت یک جنایت جنگی معاصر (بمباران و انهدام کامل شهر گِرنیکا و کشتار مردمش در دوره آلمان نازی) می‌دید و همچنین بحث‌های بی‌پایان موافقان و مخالفان اثر در میان طیف‌های مختلف سیاسی.
مقالۀ «قاسم هاشمی‌نژاد: از مدرنیسم ادبی به عرفان ایرانی» از کامیار عابدی در ادامه آمده است که به زندگی و آثار این نویسنده، مترجم و پژوهشگر درگذشتۀ عرفان ایرانی و ارزیابی کارنامۀ او اختصاص دارد.
در این شماره، دربارۀ کتاب سر کلاس با کیارستمی (پال کرونین، ترجمۀ سهراب مهدوی) دو نوشته آمده است: «عباس کیارستمی، جهان ایرانی او و شعر فارسی» از سایه اقتصادی‌نیا و «با کیارستمی» از طوفان گرکانی. این کتاب که مدت کوتاهی پس از درگذشت کیارستمی منتشر شد، حاصل یادداشت‌های پال کرونین، فیلمساز و مدرس دانشگاه هنرهای تجسمی نیویورک، از کلاس‌های فیلمسازی عباس کیارستمی است. هنرمند فقید در واپسین روزهای زندگیش ترجمۀ فارسی کتاب را دیده و تأیید کرده بود.
کاوه بیات در مقالۀ «خاطرات صالحی نجف‌آبادی» کتاب شوکران اندیشه: خاطرات و اندیشه‌هایی از آیت‌الله صالحی نجف‌آبادی را بررسی کرده است. «آیت‌الله صالحی نجف‌آبادی از جمله علمایی بود که بر تحلیل و تفسیر عقلانی تاریخ صدر اسلام و به‌ویژه مراحل نخست شکل‌گیری امامت شیعی تأکید داشت و مخالف هرگونه غلوّ و گزافه در این عرصه بود؛ تأکیدی که با توجه به جوانب عاطفی حاکم بر این گونه مباحث، چه در سال‌های پیش از انقلاب و چه در مراحل بعد، او را با دشواری‌های بسیاری روبه‌رو کرد. تدوین کتاب شهید جاوید یکی از مهم‌ترین و جنجال‌برانگیزترین آثار او، به خاطر چون و چرای وی در مورد روایت‌های مختلفی آغاز شد که از سرانجام نهضت امام حسین بر جای مانده است.»
مجید رهبانی در «یادمانده‌های زندان و مبارزه» به کتاب خاطرات سیامک لطف‌اللهی: از سازمان انقلابی تا انقلاب پرداخته است. «این خاطرات گوشه‌هایی از تاریخ جنبش چپ ایران (از نیمه دوم دهه ۱۳۴۰ تا آستانه پیروزی انقلاب در ۱۳۵۷) را در بر می‌گیرد. یک ویژگی باارزش خاطرات لطف‌اللهی، “اطلاعات رجالی” گسترده آن است… ارزش خاطرات لطف‌اللهی تنها در اشاره‌هایی نیست که به بحث‌های نظری در میان نیروهای چپ‌گرای دهه ۴۰ و ۵۰ می‌کند، بلکه در مشاهداتی است که با دقت فراوان و ذکر نام‌های بسیار، از محیط زندان، رسوم و عادات زندانیان، سرگرمی‌های‌شان و دیگر جزئیات جریان زندگی آنان به دست داده است. شرح لطف‌اللهی از کمون‌ها و تغییراتی که طیّ سال‌ها در آن‌ها پدید آمد یکی از کامل‌ترین و دقیق‌ترین شرح‌هایی است که تاکنون منتشر شده است.»
«رسیدن به عمق رنج و ملال» نوشتۀ معصومه علی‌اکبری به معرفی کتاب جنون هشیاری، بحثی دربارۀ اندیشه و هنر شارل بودلرنوشتۀ داریوش شایگان اختصاص دارد.
«رویکردی مدرن در رفتار با زمان روایت» عنوان نقدی است به قلم بهناز علی‌پور گسکری بر مجموعه داستان عادت‌های صبحگاهی نوشتۀ آسیه نظام‌شهیدی.
عمادالدین شیخ‌الحکمایی در «سرنوشت یک مقاله در دانشنامۀ خلیج فارس» شرحی دارد از سرنوشت مقالۀ «ابواسحاق کازرونی» در آن دانشنامه.
محسن مسرّت آخرین کتاب‌های دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن را معرفی کرده است: برگریزان، سرو سخنگو، یادیاران(نامه‌ها). دکتر اسلامی در دیباچۀ کتاب برگریزان با خوانندگان آثارش خداحافظی کرده است.
محمد فرح‌زاد در مقاله «در باب انتشار آثار بزرگان» نقدی بر فهرست‌نامۀ کتابشناسی‌های ایران (ایرج افشار، به‌کوشش ایران‌ناز کاشیان) نوشته است.
محمد زین‌الدینی در «طیَ طریق ناصر خسرو» کتاب سفر دیدار نوشتۀ محمدرضا توکلی صابری را بررسی کرده است. دکتر صابری در این اثر، شرح سفر خود به کوهستان‌های بدخشان و دیدار از مزار ناصر خسرو قبادیانی را نگاشته است.
نادر انتخابی در مقاله «میراث شرق‌شناسان شوروی (۲)» (که بخش نخست آن در شمارۀ گذشتۀ جهان‌کتاب آمده) کتاب میراث مطالعات شرقی شوروی (زیر نظر میکائل کمپر، استاد مطالعات اروپای شرقی در دانشگاه آمستردام و استفن کنرمان، استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه بُن) را به تفصیل نقد و بررسی کرده است. مقاله از توجه به مطالعات شرقی در روسیه تزاری و چگونگی شکل‌گیری حوزه‌های خاورشناسی در آن امپراتوری آغاز می‌شود و با شرح دگرگونی‌های این مطالعات در دوره شوروی ادامه می‌یابد. کانون‌های تمرکز پژوهشگران روس در حوزه تمدن ایرانی و زبان فارسی و همچنین تنگناهای پژوهشی در نظام استبدادیِ برخاسته از انقلاب بلشویکی جایگاهی ویژه دارد. وضعیت کنونی شرق‌شناسی در روسیه نیز از نظر دور نمانده است.
هومن عباسپور در این شماره از «نگاه ویراستار»، به نقد ویرایشی کتاب چرا جنگ؟ پرداخته است. سپس مقالۀ «اهمیت ویرایش متن‌های تخصصی» از آرزو رسولی (طالقانی) را می‌خوانیم که بر ویرایش متن‌های باستان‌شناسی و به‌ویژه تاریخ و فرهنگ ایران باستان متمرکز است.
«هنر از دست دادن» از سهیلا صارمی، شامل شرحی کوتاه بر زندگی و آثار الیزابت بیشاپ و ترجمۀ دو شعر از اوست.
بخش هشتم از سلسله مقالاتِ «نام‌های آثار ادبی از کجا آمده‌اند؟» (نوشته گری دِکستِر با ترجمه پرتو شریعتمداری) به دو اثر اختصاص دارد: زوال فرشته یوکیو میشیما و اثری از داریو فو (برندۀ نوبل ادبیات ۱۹۹۷) به نامِ مرگ اتفاقی یک آنارشیست.
زری نعیمی در صفحات «هزار و یک داستان» بر این کتاب‌ها نقد نوشته است:
- اسم شوهر من تهران است/ زهره شعبانی؛
- زوزه در نور ماه/ سارا سیاوشی؛
- سکوت سرد/ کیانا میرمحمدصادقی؛
- کرگدن آهنی/ مصطفی علیزاده؛
- مجمع‌الجزایر اوریون/ رویا دستغیب؛
- من آلیس نیستم ولی این‌جا خیلی عجیبه!/ فرید حسینیان تهرانی؛
- نٌه مرگ/ هادی معصوم‌دوست.
سایه اقتصادی‌نیا در «وقت شعر» این شماره به دو دفتر شعر پرداخته است:
- از خنده مردن/ علیرضا پورمسلمی؛
- با پریان گریخته از شیشه‌های عطر/ بهمن ساکی.
در ادامه، معرفی کوتاه چند کتاب آمده است:
- فرهنگ کوچک پارسی ـ بلوچی، بلوچی ـ پارسی/ غلامرضا آذرلی؛
- دیوان اشعار ملک‌الشعرای بهار/ محمدتقی بهار، به کوشش چهرزاد بهار؛
- سفینۀ کهن رباعیات/ محمد افشین‌وفایی و ارحام مرادی؛
- این حلّۀ تنیده ز دل/ عزت‌الله فولادوند؛
- ویرگول‌گذاری و مبانی نظری آن/ رحمان افشاری؛
- فیلم‌نامه‌نویسی/ لورا شلهارد، ترجمه مهسا ملک‌مرزبان؛
- تاریخ لشکر خراسان/ رامین رامین‌نژاد؛
- حقوقی‌سازی سیاست/ علی‌اکبر گرجی؛
- عقل ساد/ موریس بلانشو، ترجمۀ سمیرا رشیدپور؛
- مفهوم آیرونی با ارجاع مدام به سقراط/ سورن کیرکگور، ترجمۀ صالح نجفی؛
- فرهنگ زیباشناسی/ اران گوتر، ترجمۀ محسن ابوالقاسمی؛
- آب پنهان/ تونی آلن، ترجمۀ آرش حسینیان و مریم بیرمی؛
- حیوان‌خواری/ جاناتان سفران فوئر، ترجمۀ ثمین نبی‌پور.
پایان‌بخش این شماره، «تازه‌های بازار کتاب» از فرّخ امیرفریار و نوشته‌ای در گرامیداشت دکتر سیّد ابوطالب میرعابدینی به قلم مهران افشاری است.
