راهنمای کتاب

Search
Close this search box.

مختصر ترجمه احوال خودم؛ دو کتاب درباره زندگی صدرالدین عینی

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران

کتاب اول:

مختصر ترجمه احوال خودم
صدرالدین عینی
به کوشش مصطفی باباخانی
تهران: انتشارات آرون، ۱۳۹۵

این  کتاب، شرح حال و زندگی و فعالیتهای صدرالدین عینی و وقایع تاریخی دوران حیات اوست که از زمان تولدش در سال ۱۸۷۸م. تا سال ۱۹۴۸م. را دربر می گیرد. این نوشتار، زندگی نامه خود نوشت صدرالدین عینی است که با زبانی زیبا و لحنی دلکش به رشته تحریر درآمده است. نثر عینی را می توان از شاهکارهای ادبیات فارسی به شمار آورد. صدرالدین عینی یکی از بزرگ ترین شاعران، نویسندگان، منتقدان، تاریخ نویسان و زبان شناسان تاجیک است و آثاری در هر یک از این زمینه ها پدید آورده که بیشتر آنها سهم بزرگی در دگرگونیهای ادبی، اجتماعی و فرهنگی ورارود قرن بیستم داشته است. وی بنیان گذار و پیشگام ادبیات معاصر فارسی – تاجیکی بوده است و از بزرگ مردان و تاریخ سازانی است که در تاجیکستان عنوان عالی «قهرمان تاجیکستان» را بدو داده اند و او را «استاد» و «پدر ملت» خطاب می کنند. وی برای  حفظ و گسترش زبان و ادبیات فارسی و در راه خودشناسی تاریخی و معنوی و احیای خودآگاهی و هویت ملی تاجیکان ورارود کوششها کرده و مبارزه ها نموده است. عینی از این نظر که برای تأسیس و ایجاد دولت و کشوری برای تاجیکان به نام تاجیکستان تلاش کرده و مبارزه نموده است، حق بسیار بزرگی بر گردن تاجیکان دارد. در واقع او سرور معنوی چند نفری بود که با چنین دعوی ای به پا شدند: «چون امروز برای ازبک ها به نام ازبکستان دولتی تشکیل کردن لازم بوده است، برای تاجیکان نیز دولتی به نام تاجیکستان سازمان دادن ضرور است.»

عینی فرزند سید مراد خواجه در سال ۱۸۷۸م در ساکتری یکی از روستاهای اطراف بخارا به دنیا آمد و در سال ۱۹۵۴م در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان چشم از جهان فروبست. همچنان که اساس گذار و پیشگام ادبیات معاصر فارسی – تاجیکی به شمار می رود، ازبک ها نیز او را یکی از بنیان گذاران ادبیات نوین خود می دانند. نگاه او در بیشتر آثارش با تعریف خاص سوسیالیسم روسی معنا می یابد.

کتاب دوم:

صدرالدین عینی
نوشته استاد محمدجان شکوری بخارایی
به کوشش مصطفی باباخانی
تهران: انتشارات آرون، ۱۳۹۵

کتاب حاضر را آکادمیسین دکتر محمد جان شکوری بخارایی نوشته است و در سال ۱۹۷۸م انتشارات عرفان در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان چاپ کرده است. با اینکه نزدیک به چهل سال از چاپ این اثر می گذرد، هنوز این کتاب، نو و خواندنی است و سخنهای جدی دارد. به ویژه اینکه برای اولین بار در ایران چاپ شده است و در دسترس فارسی زبانان این سوی مرز هم قرار گرفته است. البته نویسنده، چند مقاله پراکنده را درباره صدرالدین عینی در ایران منتشر کرده است، اما اینکه همه دیدگاهها و تحلیل و تفسیرها و مواد پژوهشی درباره عینی در یک اثر به طور یکجا گرد آورده شود و به عنوان یک منبع اساسی ارائه شود، می توان گفت در همین کتاب نمود پیدا کرده است. در واقع این اثر در زمره یکی از بهترین تحقیقات علمی و آکادمیک به شمار می آید که با توجه به اینکه نویسنده اش دانش آموخته مکتبهای علمی – پژوهشی روسی است، بر اساسِ متدولوژی روسی هم نوشته شده و به طورکلی بسیار روشمند تدوین یافته است؛ به گونه ای که این اثر می تواند الگوی بسیار مناسب و کاربردی ای برای نوشتن رساله های علمی دانشجویان باشد.

این نوشتار یک تک نگاری (مونوگرافی) مفصل درباره صدرالدین عینی است و بدین سبب که زندگی و آثار یکی از ادیبان زبان فارسی را مورد تحقیق و پژوهش قرار می دهد، از نظر تاریخ ادبیات فارسی از اهمیت بسیاری برخوردار است. همچنین این کتاب، یکی از کتابهای مهم در حوزه نقد ادبی است؛ زیرا مؤلف آن، تمام آثار عینی را از منظر نقد ادبی بررسی کرده است. نویسنده با توجه به مکتبهای گوناگون نقد ادبی، آثار عینی را از منظرهای مختلف از قبیل نقد تاریخی، نقد فلسفی، نقد جامعه شناسانه، نقد روان شناسانه، نقد زبان شناسانه، و غیره بررسی کرده است و به ویژه از نظر استتیکی و زیبایی شناسی، ارزش ادبی آنها را معلوم نموده است.

شایان یادآوری است که نویسنده کتاب بیشتر نثرهای عینی را محور نقد و بررسی خود قرار داده است که این خود دلیل دارد و آن اینکه عینی با اینکه شاعر توانمندی بوده و در جوانی به شاعری نام برآورده بوده است، خودش بعدها نثر را انتخاب کرده و تقریبا تمام آثارش را به نثر نوشته است. دیگر اینکه استاد شکوری بخارایی هم بیشترین تحقیقاتش درباره نثر معاصر تاجیک بوده است؛ به ویژه اینکه وی پیش تر ویژگیهای غایوی و بدیعی یادداشتهای عینی (۱۹۶۶م) را نوشته است. البته ناگفته نماند که مؤلف در این کتاب، علاوه بر آثار ادبی عینی، به آثار تاریخی و نیز مقاله های او نیز توجه کرده است. همچنین به مسئله زبان، توجه اساسی نموده است؛ زیرا عینی خود یکی از مسئله هایش زبان بود و در این زمینه، مطالب زیادی نوشته است.

در جایها و بابهای گوناگون کتاب، از سرگذشت و شرح حال عینی و تاریخ حیات و اتفاقات و وقایع دوران او سخن می میان آمده است؛ از این رو، از انقلابهای روسیه، زیاد سخن به میان آمده است. به سبب اینکه عینی خود فرزند انقلاب است و تمام آثارش را در اساس و زمینه انقلاب و اندیشه های سوسیالیستی نوشته است، طبیعی است که منتقد آثار عینی و پژوهشگر تاریخ حیات او نیز بدین مسائل توجه کند و نوشتار خود را بر همان پیایه تنظیم و تدوین نماید.

کتاب صدرالدین عینی از یک مقدمه با عنوان «آغاز سخن»، هفت باب، «انجام سخن» و سالشمار عینی با عنوان «سنه های اساسی حیات و ایجادیت ص. عینی» تشکیل شده است. مصحح کتاب، تلاش کرده است که به کمک علائم سجاوندی و یا اعراب گذاری و رعایت نکات جدید ویراستاری، متنی پاکیزه و منقح ارائه دهد. بیشترین منابعی که نویسنده برای نوشتن این کتاب استفاده  کرده است همان آثار عینی است که در ۱۳ جلد تحت عنوان کلیات در تاجیکستان منتشر شده است و ایشان درون متن به جلد و شماره آن ارجاع داده است. مصحح نیز برای نوشتن تعلیقات از منابع گوناگونی استفاده کرده است.

فهرست ابواب کتاب:

  • باب اول: راههای زندگی
  • باب دوم: جستجوی قهرمان
  • باب سوم: زحمتکش عادی، خلق و تاریخ
  • باب چهارم: اساسهای ملی و بین المللی
  • باب پنجم: انکار و تصدیق
  • باب ششم: تاریخ در خدمت امروز و فردا
  • باب هفتم: شخص و تاریخ
همرسانی کنید:

مطالب وابسته