چه شکل های گوناگونی دارد عشق
یادنامه منوچهر آتشی
به سعی محمدجواد حق شناس
شیراز: داستان سرا، ۱۳۹۶
بخش آغازین کتاب را از اینجا دریافت کنید.
منوچهر آتشی در سال ۱۳۱۰ در روستای دهرود بخش بوشکان در بوشهر به دنیا آمد. آتشی متخلص به سرنا، شاعر، منتقد، مترجم و روزنامهنگار است. وی تحصیلات ابتدایی و دوره متوسط را در بوشهر گذراند و برای گذراندن دوره دانشسرای مقدماتی به شیراز رفت. در سال ۱۳۳۳ آموزگار شد و در شهر بوشهر و اطراف آن به تدریس پرداخت و در سال ۱۳۳۹ به دانشسرای عالی تهران وارد شد و در رشته زبان انگلیسی لیسانس گرفت. او در مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات انگلیسی، فارغالتحصیل شد و در دبیرستانهای قزوین به امر دبیری پرداخت. در پایان سالهای خدمت دبیری به عنوان ویراستار در انتشارات سازمان رادیو و تلویزیون به کار پرداخت و در سال ۱۳۵۹ بازنشسته شد و به بوشهر بازگشت.
آتشی از سال ۱۳۳۳ انتشار شعرهایش را شروع کرد و در فاصله چند سال توانست در شمار شاعران مطرح معاصر درآید. نخستین مجموعه شعر او با عنوان «آهنگ دیگر» در سال ۱۳۳۹ در تهران چاپ شد و پس از این مجموعه، دو مجموعه دیگر با نامهای «آواز خاک» و «دیدار در فلق» انتشار داد. وی در دهههای چهل تا شصت به سبک نیمایی شعر میسرود و در دو دهۀ آخر عمر به شعر سپید روی آورد. منوچهر آتشی سال ۱۳۸۴ بر اثر ایست قلبی در سن ۷۴ سالگی در بیمارستان سینای تهران درگذشت و در زادگاهش بوشهر به خاک سپرده شد.
کتاب یادنامه او در سه فصل به یاد منوچهر آتشی گردآوری شده است. در فصل اول، پس از کتابشناسی آثار او، زندگینامۀ مختصر و خودنوشت آتشی آمده است. فصل دوم اختصاص دارد به نقدها و نوشتههایی دربارۀ زندگی و آثار منوچهر آتشی و بالاخره در فصل سوم و پایانی سرودههایی به یاد منوچهر آتشی آورده شده است.
در نوشتار «آتشی؛ آهنگی دیگر در میان شاعران» میخوانیم: «بیگمان آتشی یکی از قطبهای اصلی شعر معاصر ایران و از جمله معدود شاعران معاصری است که باعث ماندگاری و تثبیت شعر نو (شعر نیمایی) ایران شده است. شعر او بهگونهای است که گویی مخاطبان آن مردم تمام جنوبهای دنیاست. دشتهای بریان، درختهای تشنه، پرندگان دربهدر و پرسوخته و مردم ساده و صبور جنوب همه در شعرهای او به عنوان سمبلهای اجتماعی هستند. او به علت استفادۀ صمیمانه از این عناصر و به علت تأکید بر روی وحشیکردن دنیای شاعرانۀ خود، شاعری است غیرشهری با یک جهانبینی طبیعی ـ تجربی که از دینامیکترین اجزاء طبیعت در شعرهایش استفاده کرده است». (ص ۳۵)
در نوشتار منصور رستگاری فسایی آمده است: «شعر “خنجرها، بوسهها و پیمانها” از بهترین اشعار نیمایی آتشی است. در این شعر اسب که همچون دریا و طبیعت، از نمادهای همیشگی و ماندگار ذهن آتشی است، با سوار خویش بهگونهای بسیار طبیعی و معنادار در مکالمه و مکاشفهای ممتد است. این اسب سفید وحشی، تنها جزئی از واقعیت زندگی مادی و معنوی هنرمند نیست، بلکه به نحوی بخشی از خود اوست. شاعر بازتاب ناخودآگاهی خود را در نگاهها و حرکتهای او میبیند، درست همانگونه که رستم با رخش سخن میگفت و از او پاسخ میشنید و رخش یار غار رستم بود و در سختی و آسودگی و رزم و بزم پای و دل و جان رستم بود. این اسب نیز بخشی از شکوه و شادابی و توانمندیهای جسمی و روحی و بلندپروازیها و غرورهای جوانی شاعر را شکل میدهد که با نعلی نقرهگون و گردنی ستبر و یالهایی برافراشته و سرکش، درست رخش رستم را میماند در ستیز با شیران و اژدهایان هفتخوان و در بزم و رزم و در بیابانهای سوختۀ بیآب و علف که سوارش داستانها بر طومار جادهها نوشته است». (ص ۱۲۰)
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار/ محمدجواد حقناس
* فصل اول: در شناخت منوچهر آتشی
- کتابشناسی منوچهر آتشی
- من در سفر زاده شدم/ زندگینامۀ خودنوشت منوچهر آتشی
* فصل دیگر: نقد و نوشتههایی دربارۀ زندگی و آثار منوچهر آتشی
- این اسبهای شعلهور/ احمد آرام
- آتشی؛ آهنگی دیگر در میان شاعران ….!/ محمدحسن آرشنیا
- آتشی؛ معلمی مهربان و شاعری مردمی/ نجف آهوچهر
- چرا آتشی را آغازگر گفتمان پیرامونی در شعر امروز …/ مجید اجرایی
- شیطان، آتشی و ما؛ از منظر عبرت و نه قضاوت/ حبیب احمدزاده
- آتشی، کاروانسالاری از تبار نیما/ اسکندر احمدنیا
- برتری جهاننگری بر فرد/ مسعود احمدی
- داستان جذاب مردم «فونتامارا» و …./ اسدالله امرایی
- آتشی، آتشی است؛ نه منها نه به علاوۀ یک نفرد دیگر/ علی باباچاهی
- آخرین لحظهها/ نسرین باباچاهی
- چقدر این بچهها مهرباناند!/ ساعد باقری
- صافی و تعادل نفس مرحوم آتشی/ علی باقری
- بر ارتفاع نامت چون تاج سبز نخل ایستادهای/ فرخنده حاجیزاده
- منوچهر آتشی، نیمای جنوب/ پرویز حسینی
- تا نسنفونی دهم» آتشی/ محمد حقوقی
- آهنگ دیگر و آهنگی دیگر/ سیدجعفر حمیدی
- آن مرد با اسب سفید وحشی آمد … رفت!/ فرزین خجسته
- من یار آنانم که زیر آسمان کس یارشان نیست/ حسین دهقانی
- آتشی و دو حماسۀ کوتاه/ منصور رستگار فسایی
- آخرین دیدار/ فاطمه راکعی
- شاعری نوپرداز، با نیمنگاهی به شعر کلاسیک/ عبدالمجید زنگویی
- خطابۀ نخستین سرسالی/ محسن شریفت
- آتشی و داستانی بر موسیقی/ محسن شریفیان
- شاعری مادزاد از خاک دامنگیر جنوب/ همایون شهنواز
- «آتشی» مثل هیچ شاعری نبود/ ایرج صغیری
- شبی به خلوت پرماهتاب من بگذر/ علیرضا طبایی
- فراقی یک/ فرهاد عابدینی
- آتش ماندگار شعر/ محمدرضا عبدالملکیان
- استوانۀ مستحکم شعر پس از نیما/ افشین علاء
- چرا و چگونه آتشی را …/ خورشید فقیه
- توحیفی/ عبدالجبار کاکایی
- شاعری خستگیناپذیر و صاحب سبک/ حمیده ماحوزی
- آتشی، قلعهای برای شعر/ علیمحمد مؤدب
- آتشی، شاعر دیگری/ حمید مؤذنی
- کینوچهر آتشی/ م. مؤید
- گنج قلعۀ طلسم/ فیروز محمدخانی
- یک اتفاق ساده/ سهیل محمودی
- عبدوی جط! تا تپههای گزدان راهی نمانده است/ محمود معتقدی
- جهان شعری آتشی و ویژگیهای آن/ سعید مهیمنی
- در اهمیت «منوچهر آتشی» بودن/ محمد ولیزاده
فصل آخر: سرودههایی به یاد منوچهر آتشی