ایرانی بودن و ایرانی بهتری شدن
مجموعه بیست مقاله
(محمود افشار، پرویز ناتل خانلری، شاهرخ مسکوب و دیگران)
گردآوری از کوشش مهران افشاری
تهران: جهان کتاب، ۱۳۹۶، ۲۹۲ص.
این کتاب به این سؤال‌ها پاسخ می‌دهد:
ایرانی کیست؟
چه شخصیّت و هویّتی دارد؟
فرد ایرانی چه تفاوتی با مردم دیگر سرزمین‌ها دارد؟
خصوصیات اخلاقی و رفتاری خوب یا بد ایرانیان چیست؟
فرهنگ ایرانی چه ویژگیهایی دارد و چه باید کرد تا در دنیای امروز باقی بماند و پیشرفت کند؟
برشی از مقدمۀ کتاب:
«در این گیتی پهناور و در این روزگار پُرهیاهو براستی ما مردمی که در سرزمینی به نام ایران زندگی می‌کنیم، کیستیم؟ چه ویژگیهایی داریم که ما را از میلیونها انسان دیگری که بر پهنای زمین می‌زیَند، متمایز می‌کند؟ اکنون بیشتر مردم ایران جوانانی‌اند که از پانزده تا سی‌وپنج سال بیشتر سن ندارند. اداره ایران به دست این جوانان خواهد بود. اما جوان ایرانی کیست؟ جوان ایرانی چه شخصیت و هویّتی دارد که مثلاً جوان مصری یا سوری یا هندی ندارد؟ این پرسشی است که هر جوانی که اهل اندیشه باشد می‌تواند از خود بپرسد که من کیستم و فرق من با دیگر جوانان سرزمینهای دیگر در چیست؟
از دیگر سو در یک سده اخیر، کشورهای غربی و در رأس آنها آمریکا که در علم و صنعت پیشرفته‌اند، با دستاوردهای تازه خود در علم و صنعت بویژه با وسایط جدید ارتباطات، زبان و فرهنگ خود را در سراسر گیتی گسترش می‌دهند. جوان ایرانی اگر هویّت خود را نشناسد چگونه می‌تواند در برابر این سیل فرهنگ خود را مستقل نگاه دارد؟ چگونه سرزمین نیاکان خود را حفظ خواهد کرد و با چه انگیزه‌ای خواهد کوشید تا عمر خود را در جهت پیشرفت و ترقّی ایران صرف کند؟
خوشبختانه باز در همین یکصد سال اخیر برخی از ادیبان و فرهیختگان ایرانی که صاحب قلم بوده و فارسی را درست و رسا و زیبا می‌نوشته‌اند و با فرهنگ غرب هم خوب آشنایی داشته‌اند، درباره اینکه هویّت ایرانی چیست، ما مردم ایران چه خصوصیات اخلاقی و رفتاری داریم که بعضاً پسندیده نیست و باید اصلاح شود، و راه سعادت ایران و ایرانی چیست، مقاله‌هایی خواندنی نوشته‌اند که امروزه برای جوانان ایران بسیار آموزنده است. خواندن این مقاله‌ها و سپس اندیشیدن درباره آنها جوان ایرانی را یاری می‌رساند تا بداند هویّت ایرانی و شاخصه‌های ایرانی بودن چیست و فرهنگ ایران چه ویژگیهایی دارد و چه کار باید کرد تا فرهنگ ما پیشرفت کند و کشوری مترقّی و مردمی سعادتمند داشته باشیم.
برای این خدمت فرهنگی و به منظور آنکه صداهای نسلهای پیشین به گوش نسل امروزی برسد و هم اینکه خوانندگان دریابند چگونه زبان فارسی را می‌توان درباره مفاهیم جدّی هم درست و زیبا به کار بُرد و نمونه‌هایی از فارسی فصیح عرضه گردد، این مجموعه گردآوری شده است.»
فهرست کتاب:
مقدمه
محمود افشار یزدی:
گذشته – امروز – آینده
قلمرو زبان فارسی
پرویز ناتل خانلری:
گفتار یا کردار
چگونه می‌توان ایرانی بود؟
دانش و آزادگی
نامه
مجتبی مینوی:
تَسامُح
تبلیغ یا تربیت
اعلام خطر
محمود صناعی:
تربیت و اجتماع
آیا ممکن است باز دانشمندان بزرگی در ایران به وجود بیایند؟
فخرالدین شادمان:
درس اوّل
مصطفی رحیمی:
غرب و شرق در تسلط و رهایی
عبدالحسین زرّین‌کوب:
نه شرقی، نه غربی: انسانی
چگونه می‌توان ایرانی بود – چگونه می‌توان ایرانی نبود؟
محمدامین ریاحی:
نوروز بر ایرانیان خجسته باد
فصول گمشده‌ای از تاریخ ایران
شاهرخ مسکوب:
ملّیّت ایرانی، رابطهٔ آن با زبان و تاریخ
محمّدعلی اسلامی ندوشن:
هویّت ایرانی در دوران بعد از اسلام
روشنفکر و روشن‌بین
