پیام حیدرقزوینی
نهضت تجدیدچاپ ممنوعه ها
در سال گذشته اگرچه چندرمان و مجموعه داستان ایرانی قابل‌توجه منتشر شد، اما شاید مهم‌ترین اتفاق این‌سال در حوزه ادبیات داستانی ایرانی را بتوان مربوط به تجدیدچاپ آثاری دانست که برخی برای سال‌ها امکان چاپ نداشتند. «عزاداران بیل»، «شب‌نشینی باشکوه»، «ترس‌ولرز»، «کلاته‌گل»، «جانشین»، «آی بی‌کلاه، آی باکلاه»، «ضحاک» و… از جمله آثار غلامحسین ساعدی هستند که همگی در سال ٩٣ در نشر نگاه تجدیدچاپ شدند.
در این سال همچنین برخی از آثار رضا براهنی نیز بعد از مدت‌ها به چاپ رسیدند. «آواز کشتگان» و «چاه‌به‌چاه» دو اثر داستانی براهنی هستند که توسط نشر نگاه تجدیدچاپ شدند و همچنین دوکتاب دیگر براهنی که به حوزه تئوری مربوط‌اند توسط نشر نگاه منتشر شدند. «قصه‌نویسی» یکی از این کتاب‌هاست که اولین‌بار به صورت پاورقی در مجله فردوسی منتشر شده بود و بعد در سال‌های پایانی دهه ۴٠ به‌صورت کتاب به‌چاپ‌رسید که البته بعد از مدتی توقیف شد. بعد از انقلاب و در دهه شصت «قصه‌نویسی» مجددا چاپ شد اما حالا و با وقفه‌ای طولانی بار دیگر این کتاب به چاپ رسیده است. «تاریخ مذکر» کتاب دیگری از براهنی است که سال گذشته به چاپ مجدد رسید. براهنی در رساله «تاریخ مذکر» به تشتت فرهنگ در ایران توجه داشته و مقالات دیگری که در این کتاب آمده‌اند هم کم‌وبیش مرتبط با این موضوع هستند.
همچنین در سال٩٣ برخی آثار احمد محمود نیز تجدیدچاپ شدند. «درخت انجیر معابد» و «مدار صفردرجه»، «قصه آشنا» و برخی دیگر از آثار احمد محمود توسط نشر معین تجدیدچاپ شدند و همچنین کتاب «حکایت حال» که گفت‌وگوی لیلی گلستان با احمد محمود است نیز توسط همین نشر بعد از سال‌ها به چاپ رسید.
داستان و رمان و پشت ممیزی مانده ها
«برکه‌های باد» تازه‌ترین مجموعه داستان رضا جولایی است که سال گذشته توسط نشر آموت منتشر شد. این مجموعه شامل ١۴ داستان کوتاه است که فضای اکثر آنها کمی با کارهای قبلی جولایی تفاوت دارند و تنها یکی از داستان‌های مجموعه که «برکه‌های باد» نام دارد در پیوند با واقعه‌ای تاریخی نوشته شده است. از مهم‌ترین ویژگی‌های این مجموعه شخصیت‌پردازی قابل‌توجه و استفاده از عناصر طبیعت در داستان‌هاست.
«وقت‌سایه‌ها» عنوان رمانی از محمود فلکی است که در سال ٩٣ توسط نشر ثالث منتشر شد. فلکی در این رمان به روایت ویرانی خانواده‌ای اربابی و خرده‌مالک در شمال ایران همزمان با اصلاحات ارضی پرداخته است. داستان «وقت سایه‌ها» به واسطه خاطرات مبهم راوی شکل می‌گیرد و احضار خاطرات گذشته او با درآمیختن وهم و واقعیت همراه است و بخشی از ذهنیت راوی از به یاد آوردن بخش‌هایی از خاطرات گذشته تن می‌زند.
همچنین در سال ٩٣ رمان «دود» حسین سناپور هم بعد از سال‌ها مجوز چاپ گرفت و در نشر چشمه منتشر شد. اگرچه زمان دقیق ماجراهای این رمان معلوم نیست اما می‌توان گفت حوادث رمان مربوط به یک‌دهه پیش است. «دود» با شک‌وتردید و دودلی‌های راوی داستان شروع می‌شود و با همین ابهام خواننده را وارد فضای داستان می‌کند و پیش می‌برد.
از جعفر مدرس‌صادقی نیز دوکتاب در سال گذشته منتشر شدند. «روزنامه‌نویس» و «خاطرات اردیبهشت» عناوین تازه‌ترین رمان‌های مدرس‌صادقی‌اند که هردو در نشر مرکز به چاپ رسیدند. «روزنامه‌نویس» به روایت روزنامه‌نگاران جوانی پرداخته که در روزنامه‌ای محلی فعالیت می‌کنند. «خاطرات اردیبهشت» که در ٣١ بخش نوشته شده، به خاطرات مردی میانسال مربوط است که همسرش را از دست داده و با دخترش زندگی می‌کند.
از گلی ترقی نیز در سال گذشته رمانی با عنوان «اتفاق» در نشر نیلوفر منتشر شد و البته بیشتر منقدان معتقدند که «اتفاق» تجربه‌ای تکراری در میان آثار گلی ترقی است.
ترجمه تازه ای از کلیله و دمنه
اما در بین آثاری که در سال گذشته منتشر شدند، می‌توان از «کلیله‌ودمنه» هم نام برد که محمدرضا مرعشی‌پور آن را ترجمه کرده و در نشر نیلوفر به چاپ رسیده است. مرعشی‌پور «کلیله‌ودمنه» را بر اساس ترجمه عربی عبدالله‌بن‌مقفع به فارسی برگردانده است. مرعشی‌پور به گفته خودش، در ترجمه این کتاب به متن پهلوی برزویه طبیب که به وسیله ابن‌مقفع به عربی ترجمه شده، نه چیزی افزوده و نه چیزی کاسته است.
«راویان روایت تو» سعید عباسپور را می‌توان از قابل‌توجه‌ترین رمان‌های ایرانی این سال‌ها دانست که در سال ٩٣ از سوی نشر ثالث منتشر شد. این رمان از دو اپیزود تشکیل شده و اپیزود اولش به شکست عاطفی استاد فرزین‌تار مربوط است که در غربت زندگی می‌کند و با افیون و الکل گذشته را مرور می‌کند. در اپیزود دوم اما معلوم می‌شود که هرچه تا اینجا از زمان خوانده‌ایم طرح فیلمنامه‌ای است که قرار است راوی اخیرتر بازگو کند. اما یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رمان عباسپور در نحوه روایت اوست که در آن ماجرا اولویت ندارد و درواقع ماجراهای داستان وجه اصلی روایت داستان نیستند.
————
بخش دوم از این مرور کتاب در سال ۹۳ روز بعد منتشر خواهد شد.
————
*با اندک تلخیص و افزودن تیترها
