راهنمای کتاب

Search
Close this search box.

خسرو شاکری و تاریخ شفاهی انقلاب بهمن

خسرو شاکری (متولد ۱۳۱۷ش) روز ۲۹ ژوئن در بیمارستانی در پاریس درگذشت (نگاه کنید به: بیژن حکمت). چنانکه خود می گوید از اعضای چپ و رادیکال جبهه ملی بود که به رهبری مصدق اعتقاد داشتند اما اختلافات بسیاری با جناح دیگر جبهه ملی پیدا کردند که گرایش مذهبی نشان می دادند. گفتگوی او با پروژه تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد بخش بزرگی از این اختلاف را با جزئیات ثبت کرده است.

شاکری می گوید وقتی ۱۵ خرداد شد از وجود یک آخوند شجاع خوشحال شده بود. در نگاه او حضور خارجی ها که -پیش از کودتا هم به دلیل جنگ وجود داشت و بعد از کودتا هم به دلیل حفظ دستگاه پهلوی بیشتر شده بود- تحریک کننده نارضایی مردم بود: «حضور افسارگسیخته نیروهای خارجی از دکترش بگیرید تا افسرش تا مهندس اش در کارخانه …که فخر به ایرانیان می فروختند. این فخر فروختن عامل اصلی نارضایی مردم بود و زمینه اصلی این قیام بود.» (نوار شماره ۲، صفحه ۱۵) این حضور خارجی یا غربی و آمریکایی طبعا برای او و بسیاری از فعالان چپ و ملی ناراحت کننده بود.

اما بتدریج اختلافها میان دو گرایش مذهبی و غیرمذهبی بالا گرفت. شاکری می گوید در سال منتهی به انقلاب نظرش در باره رهبر قیام ۱۵ خرداد عوض شده بود و دیگران را از آیت الله خمینی بر حذر می داشت. او اختلاف های پردامنه خود را با بنی صدر مفصلا شرح داده است و می گوید زمانی بود که شریعتی و بنی صدر علاقه مند بودند از آقای خمینی به عنوان رهبر یاد شود و او مخالفت می کرده و معتقد بوده است که او رهبر مذهبی است و رهبر سیاسی برای اعضای جبهه ملی فقط مصدق می تواند باشد و بس.

در این گفتگو می توان نگاه سیاسی شاکری و تحولات آن را یافت و همراه با آن تحولات گروههای سیاسی داخل و بخصوص خارج کشور را در سالهای پیش از انقلاب از دید او دنبال کرد. دیدی که البته بدون مخالف نمانده است.

این گفتگو همچنین از نظر شرح تلاشهای فعالان سیاسی برای انقلاب و مبارزه مسلحانه خواندنی است. شاکری می گوید دکتر شریعتی هم در خارج کشور به او گفته بود که طرفدار مبارزه مسلحانه است و تلاش می کند در بازگشت به ایران در این مسیر فعالیت کند. نکته دیگری که در این گفتگو حائز اهمیت است علاقه کشورهای مختلف دنیای چپ برای کمک به فعالان سیاسی مخالف شاه است. شاکری از جمله به ابراز آمادگی مصر دوره ناصر اشاره می کند برای اینکه ایستگاه رادیویی در اختیار آنها بگذارد (این موضوع اینجا هم نقل شده است).

فایل گفتگوی پروژه تاریخ شفاهی با خسرو شاکری را می توانید از اینجا (یا از این لینک) که به همت باشگاه ادبیات فراهم آمده دریافت کنید. گفتگوی ضیاء صدقی با او در ۱۹۸۳ میلادی – چهار سال پس از انقلاب بهمن – صورت گرفته است.

حسرو شاکری سهم عمده ای در نوشتن تاریخ چپ به زبانهای فرنگی دارد. برای شماری از کتابهای او اینجا را ببینید.

همرسانی کنید:

مطالب وابسته