«ژرفکاوی منطق‌الطیر عطار»، کتابی است پژوهشی از دکتر ویدا احمدی که از طرف نشر جاجرمی منتشر شده است. این کتاب، اثری پژوهشی است که در آن تحلیلی روانکاوانه از «منطق‌الطیر» عطار نیشابوری ارائه شده است.
نویسنده در این کتاب، چنان‌که در توضیح ذیل عنوان فرعی اثر آمده، «ارائه الگوی قاعده‌مندی جریان شکوفایی روان و ارتقای مرتبه وجودی انسان در داستان منطق‌الطیر عطار با بهره‌گیری از دانش کیمیاگری و روانکاوی» را مدنظر داشته است.
دکتر ویدا احمدی در بخشی از مقدمه کتاب درباره این «الگوی قاعده‌مندی» می‌نویسد: «ارائه این الگوی قاعده‌مندی می‌تواند نشانگر این باشد که بسیاری دیگر از آثار عرفانی فرهنگ ما و حتی آن دسته از آثار مرتبط با ادبیات سایر کشورهای جهان که بر پایه چنین نگرشی هستند، هم می‌توانند مشمول چنین قاعده‌ای شوند.» در بخشی دیگر از این مقدمه، که مقدمه‌ای مفصل است، می‌خوانیم:
در این کتاب به بررسی روانکاوانه زبان و معنا در داستان پرندگان عطار پرداخته شده است و آنچه بیش از همه به من مجال این پژوهش را داده است، زبان نمادین و چند‌لایه این داستان است؛ زیرا، معتقدم این اثر رؤیای بیداری آفرینشگر خود است و دانش روانکاوی می‌تواند مخاطب مشتاق و پژوهشگر را در بررسی و کشف لایه‌های ژرف‌تر شخصیت عطار یاری دهد. هرچند در تذکره‌ها و کتاب‌های تاریخ ادبیات درباره زندگی شناسنامه‌ای و تاریخ و جغرافیای خاصی که با زندگی این مرد بزرگ در ارتباط بوده، بسیار سخن به میان آمده است، اما باید توجه داشته باشیم که شناسنامه حقیقی عطار نه فقط داده‌های تاریخی، بلکه در اصل همین آثار ارزشمند اوست. همچنان که دیدن پرنده در رؤیا (هنگام خواب)، نشانگر شخصیت خود رؤیا‌بین است.
آن‌طور که در فرهنگ نمادها و تحقیقات روانکاوانه آمده است، پرندگان در این داستان همان خویشتن راستین عطار هستند که با آغاز حرکتی شجاعانه در قالب سفری پرمخاطره و رنجناک، اما از سر عشق، از ظلمت به سوی نور، هویت طلایی بالقوه خود را به فعل و شکوفایی می‌رسانند. اما این رؤیا نه دیگر به هنگام خواب، بلکه هنگام بیداری رخ داده است و رؤیایی است که سراسر زندگی ارزشمند این مرد بزرگ، تحقق پویای آن است. درواقع زندگی عطار، اندیشه و شعر او یادآور آن رخدادی است که در عصر روشنگری آن را «شهوت دانش» نامیدند…
منطق‌الطیر داستان انسان در بند سیاهی‌های درون و برون خویش است که در جریان حرکتی روشن برای تحقق هویت درخشانش پرواز و تعالی را تجربه می‌کند و به سیمرغ روشنایی می‌رسد و این به آن معناست که تجلی نیروهای بالقوه من انسان است که موجودیت من را معنا می‌بخشد.
کتاب «ژرفکاوی منطق‌الطیر عطار» شامل پنج فصل است:
فصل اول به «مفهوم کیمیاگری در منطق‌الطیر» اختصاص دارد.
«مفهوم حرکت در حوزه زبان و معنای منطق‌الطیر» موضوع فصل دوم کتاب است.
فصل سوم، «مرحله بالقوه» نام دارد و نویسنده در آن به تعریف مرحله بالقوه، کیفیت موانع پرندگان منطق‌الطیر و موانع راه پرندگان از چشم‌انداز نمادین پرداخته است.
فصل چهارم با عنوان «حل مسئله» به تعریف مرحله رفع موانع و حل مسئله خویشتن و این پرسش می پردازد که هدهد منطق‌الطیر کیست؟
در فصل پنجم کتاب، نویسنده به «مرحله فعلیت‌یافتگی در منطق‌الطیر» پرداخته است.
