از گوشه و کنار ترجمه
علی صلحجو
تهران: نشر مرکز، ۱۳۹۴، ۱۸۲+۱۰ صفحه
یادداشت‌ها گوناگون‌اند و سعی نویسنده بر این بوده که به جای توصیف فنی مفاهیم ترجمه، بیشتر به مصادیق بپردازد. هر یک از یادداشت‌ها در یک مدخل آمده است و بنابراین ساختار این کتاب به خواننده اجازه می‌دهد آن را از ابتدا تا انتها یکسره بخواند یا از روی فهرست مدخل دلخواه را بخواند و خواندن و فهمیدن هیچ‌یک از مدخل‌ها ربط مستقیم به خواندن سایر مدخل‌ها ندارد.
در جستاری با عنوان «بوی ترجمه» آمده است: «هنجار غالب در دنیای ترجمه روانی نثر و به اصطلاح بوی ترجمه نداشتن است. مثلا لارسن می‌گوید ترجمۀ خوب آن است که مطلقا معلوم نباشد ترجمه است. ترجمۀ مترجمانی چون دریابندری، قاضی و نجفی به همین علت ستایش‌برانگیزند. خواننده بدون هیچ گیر زبانی و فرهنگی آنها را می‌خواند و لذت می‌برد.» (ص ۲۶)
نویسنده در جستاری دیگر با عنوان «اگر ترجمه نکنیم، ترجمه‌مان می‌کنند» می‌نویسد: «فرحزاد می‌گوید ترجمه‌ای که فیتز جرالد از خیام کرده است خوب نیست. می‌گوید فیتز جرالد با برداشت خود ترجمه کرده و حتی برخی کلمات را به اشتباه خوانده است؛ مثلا پَری را پُری خوانده است. فرحزاد دربارۀ ترجمۀ کلمن بارکس از مولانا نیز همین نظر را دارد. می‌گوید بارکس فارسی نمی‌داند و در نتیجه شعرهای مولانا را کسی برایش خوانده و معنی کرده و او آنها را به انگلیسی ترجمه کرده است. فرحزاد می‌گوید تصویری که این دو از شرق داده‌اند، شرق واقعی نیست.» (ص ۶۳)
چرا باید ترجمه کنیم؟ آیا ترجمه جای تالیف را می‌گیرد؟ ترجمه خود اثر یا ترجمه آثاری درباره اثر؟ ترجمه دوباره و چندباره، ترجمه و تغییر ذائقه ادبی، ترجمه اسم خاص، ترجمه عنوان، گرایش‌های گوناگون در ترجمه، ترجمه به زبان مادری، ترجمه از زبان مادری، مسیر نادرست نقد ترجمه، نگاه متفاوت شرق و غرب به ترجمه و بسیاری از مسایل و وقایع ترجمه در این کتاب جمع آمده است.
۲. روزنامه فرهیختگان
علی صلحجو، نویسنده و مترجمی است که علاوه‌بر پرداختن جدی به کار ترجمه و ویرایش، به کار شناخت، تبیین و بررسی آن نیز می‌پردازد و آموزش و معرفی درست این کار از دیگر دغدغه‌های مهم وی به شمار می‌رود. او علاوه‌بر داشتن چندین ترجمه، چندین اثر هم درباره اصول ترجمه دارد. کارهایی همچون «گفتمان و ترجمه، ۱۳۸۵» و «فرهنگ اصطلاحات انگلیسی – فارسی و چگونگی کاربرد آنها، ۱۳۸۲». آخرین اثر وی که از جمله تالیفات او درباره ترجمه به شمار می‌رود، کتاب تازه منتشر شده «از گوشه و کنار ترجمه» از نشر مرکز است. این کتاب که به یکی از مترجمان بزرگ ایران، نجف دریابندری تقدیم شده است ازمجموعه یادداشتهایی درباره ترجمه و حواشی مربوط به آن تشکیل شده است که شما را با دنیای شگرف ترجمه بیشتر آشنا می‌کند. به زعم نویسنده ترجمه بسان پدیده‌ای است که به هیچ صراطی مستقیم نیست و هر ترجمه تدبیر و تدارکی خاص طلب می‌کند.
یادداشتهای گرد آمده در این اثر حاصل چندین سال ویراستاری و مطالعه نویسنده در زمینه ترجمه است. تلاش نویسنده در این اثر، این است که به جای توصیف فنی مفاهیم ترجمه، بیشتر به مصداق‌ها بپردازد و به‌گونه‌ای بنویسد که خواندن آن مخاطب را خسته و دلزده نکند. کوتاه‌نویسی یکی از مشخصه‌های این اثر در راستای همین هدف است. این اثر هم می‌تواند برای کسانی که به کار ترجمه علاقه دارند؛ از آن جهت که ماهیت ترجمه را برایشان آشکارتر و فهم آن را راحت‌ترمی‌کند، مفید باشد و هم برای کسانی که مخاطبان آثار ترجمه شده هستند، چون آنها با خواندن این اثر سطح سلیقه و درک خود را ارتقا می‌دهند و به راحتی می‌توانند دست به انتخاب آثار ارزشمند بزنند.
کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» براساس موضوعات مربوط و دخیل در فن ترجمه مدخل‌بندی شده است. مدخل‌ها براساس حروف الفبا نیستند اما نویسنده با دادن نمایه و ردیف کردن آنها در فهرست کتاب، مساله یافتن لغات و اصطلاحات را راحت کرده است.
مدخل‌های این اثر گوناگون هستند؛ چون هر یک وجوه مختلفی از ترجمه را مدنظر داشته‌اند، از این رو مخاطب می‌تواند از تمام بخش‌های مربوط به ترجمه مدخلی را در این اثر بیابد، با توجه به این ترکیب عنوان کتاب «ازگوشه وکنارترجمه» نام گرفته است.
علی صلحجو در مدخل «کم‌اهمیتی ترجمه در آمریکا» می‌نویسد: «اهمیتی که ترجمه در کشور ما و کشورهای نظیر دارد، در مقایسه با آمریکا، بسیار بیشتر است. احساس بی‌نیازی به ادبیات دیگران در آمریکا ترجمه را کم‌اهمیت کرده است. در این کشور معمولا نام مترجم بر کتاب نمی‌آید… .»
۳. متن ۲۶ صفحه آغاز کتاب را می توانید از اینجا دریافت کنید. جمع کردن یادداشتهایی در باره ترجمه به قلم کسی که در این زمینه صاحب صلاحیت است کار ارزشمندی است. اما به معنای آن نیست که همه مدخل ها فکرشده و تحقیق شده و ارزشمند است. چه بسا غلط انداز و نادرست باشد. من بخصوص به اولین مدخل توجه می دهم که درباره “ادامه نیافتن نهضت ترجمه و موانع رشد علم” یک پاراگراف کلی نوشته شده و با چند شاهد خواسته دلیلی برای ادامه نیافتن نهضت ترجمه دست و پا کند. این روش کار هم بدآموز است و هم لغزنده. هیچ کسی نمی تواند با یادداشتی در حد یک استاتوس فیسبوکی سر و ته موضوعی کلان را به هم آورد! نبود این یادداشت(ها) به اعتبار کتاب می افزود. – م.ج
