ادبیات کودکان
به نقل از خبرگزاری مهر
روشهای شکوفاسازی خلاقیت کودکان و نوجوانان
نوشته علیرضا امین
تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، پاییز ۹۳، ۱۴۴ صفحه.
کتاب روشهای شکوفاسازی خلاقیت در واقع مجموعه از روشهای تدریس است که دو حوزه تدریس خلاق و شکوفاسازی خلاقیت را در بر می گیرد.
به گفته علیرضا امین مشکلی که در سیستم آموزش و پرورش فعلی ما وجود دارد این است که دانش آموزان را خلاق بار نمی‌آوریم. ضرورت جهان امروز ایجاب می‌کند به سمت و سویی حرکت کند که ذهن دانش آموز را خلاق بار بیاورد. اگر نگاهی به کشورهای پیشرفته داشته باشیم می‌بینیم همه این کشورها به این سمت و سو حرکت کرده‌اند و تحقیقات بسیاری در این باره انجام داده‌اند و به لحاظ خلاق کردن ذهن دانش آموزان و حرکت به این سمت و سو پرچمدار هستند.
علیرضا امین در اشاره به تحقیقی که موسسه رفاه مادی انجام داده است گفت نظام‌های آموزشی در کشورهای مختلف به خلاقیت فراگیرندگانشان اهمیت می‌دهند. از بین ۸۲ کشور که بررسی شده‌اند، ایران رتبه ۷۸ را کسب کرده است. سوئد، امریکا، فنلاند، دانمارک، استرالیا رتبه های اول تا پنجم را در خلاقیت آموزشی به دست آورده اند. رتبه‌های بعدی را هم کشورهایی که به لحاظ پیشرفت و توسعه رده بالایی دارند احراز کرده ند؛ یعنی نیوزیلند و کانادا و نروژ و سنگاپور و هلند.
به نظر علیرضا امین، بخش عمده ای از عدم خلاقیت ذهنی دانش آموزان ایرانی به روش تدریس سنتی معلمان ما بر می گردد. معلمانی که هنوز از روشهای قدیمی استفاده می‌کنند. از طرف دیگر روش‌هایی که تحت عنوان روشهای نوین تدریس از آن‌ها یاد می‌شود غیر از روش “توفان فکری” و “بداهه پردازی” بقیه روش‌ها هر چند باعث جلب مشارکت دانش آموز می شود و تا حدودی ذهن دانش آموز را انتقادی و خلاق بار می آورد، اما باز هم برای معلمان ما کفایت نمی‌کند.
نویسنده کتاب «روشهای شکوفاسازی خلاقیت کودکان و نوجوانان» می گوید معلمان ما بسیاری از وقت‌ها این دغدغه را دارند که بسیاری از این روش‌ها را نمی‌توانیم سر کلاس اجرایی کنیم. بنابرین او با توجه به تجربیاتی که در حوزه خلاقیت و از طرفی دیگر در روشهای نوین تدریس داشته است و خود در سال ۸۸ رتبه اول جشنواره الگوی برتر کشور را کسب کرده، به فکر جبران این خلأ در فضای آموزشی افتاده و یک سری روشهای تدریس را به معلمان ارائه می کند که استفاده از آن‌ها اجرایی تر و راحت تر باشد. او در اشاره به تجربه های خود در تدریس می گوید:
«این کتاب حاصل تجربیات به کار گرفتن این روش‌ها سر کلاس است. من از مدارس بی نظم تا مدارس استعدادهای درخشان تدریس کرده‌ام. جالب این بود که در مدارسی که می‌گفتند دانش آموزانش بی نظم هستند از روشهای تدریس من استقبال خوبی شد و به شدت به این روش‌ها علاقه نشان دادند. این روش‌ها در کنار خلاق بار آوردن ذهن دانش آموزان سبب می‌شود که خود دانش آموز هم مشارکت فعال در کلاس از خود نشان دهد.»
علیرضا امین یادآور می شود که بین «تدریس خلاقیت» و «خلاقانه تدریس کردن» تفاوت وجود دارد: «خلاقانه تدریس کردن به این معناست که معلمان از مهارت‌های خلاقانه خودشان بهره می‌گیرند تا بتوانند محتوا و ایده‌های درسی را جالب‌تر ارائه کنند. اما در تدریس خلاقیت، به دانش آموزان به گونه ای آموزش داده می‌شود که ذهنشان خلاق‌تر شود. در این شیوه، دانش آموزان به آزمودن و تجربه نوآوری تشویق می‌شوند، جواب پرسش‌ها به آن‌ها داده نمی‌شود، بلکه به آن‌ها کمک می‌شود تا خودشان جواب را حدس بزنند و راه‌ها و مسائل جدیدی را تجربه کنند.»
«مدارس ما خلاقیت کُش هستند. دانش آموز با یک ذهن باز وارد مدرسه می‌شود ولی از آن طرف خروجی مدارس بار آوردن یک سری ذهن‌های قالبی و شکل گرفته است که همه هدفش دادن کنکور است. بسیاری از این دانش آموزان که مدارج بالا را هم طی می‌کنند این مشکل را دارند که نمی‌توانند برای خود سریعاً کاری بیابند. زیرا نمی‌توانند از بین راه‌های متعدد کاریابی یکی را سریعاً تشخیص دهند و بر طبق نیاز جامعه با خلاقیت خود به کار آفرینی دست بزنند. در عرصه زندگی هم همینطور است.»
در این کتاب مولف سعی کرده است به هر دو مقوله توجه کند و علاوه بر ارائه روش‌هایی برای تدریس خلاقیت در کلاس، خلاقانه تدریس کردن هم مد نظر قرار گیرد. کتاب حاضر دارای ۶ فصل است:
در فصل اول، خواننده با مفهوم خلاقیت و دیدگاه‌های مختلف در مورد آن آشنا می‌شود.
در فصل دوم، اهمیت خلاقیت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نظریه‌های خلاقیت شامل نظریه‌های فلسفی، جامعه شناسی و نظریه‌های روانشناسی محور اساسی فصل سوم را تشکیل می‌دهد.
در فصل چهارم به این سؤال که چگونه دانش آموز را خلاق کنیم؟ پاسخ داده می شود و موانع خلاقیت مطرح می‌شود.
فصل پنجم اختصاص به چندین روش تدریس برای شکوفا سازی خلاقیت در کودکان و نوجوانان دارد؛ این روش‌ها ما حصل تجربیات نویسنده در زمینه تدریس و خلاقیت است و به نظر می‌رسد در کتب دیگری مطرح نشده است.
سرانجام در فصل آخر چندین تمرین و ایده برای خلاق‌تر کردن ذهن کودکان و نوجوانان ارائه می‌شود.
به گفته نویسنده، «هدف این کتاب آشنا سازی علاقه مندان با خلاقیت و روش‌هایی است که می‌تواند در شکوفاسازی خلاقیت ذهنی کودکان و نوجوانان مؤثر باشد. از این رو مطالعه این کتاب برای والدین، معلمان، مربیان و کلیه کسانی که با آموزش و تربیت کودک و نوجوان سروکاردارند سودمند است. در این اثر تلاش شده روشهای نوین تدریس با تکنیک‌های خلاقیت تلفیق گردند و روشهای نوینی در تدریس خلق شوند که منجر به شکوفاسازی خلاقیت گردند.»
————————
*با ویرایش سراسری و اندک تلخیص
