خشایار دیهیمی، مترجم و ویراستار پیشکسوت، می گوید مترجمان بهتر است به زبان فارسی درست فکر کنند تا ساختن واژه های معادل.
او در هم‌اندیشی «ویرایش متون ترجمه‌ای علوم انسانی» سخن می گفت که عصر چهارشنبه ۶ اسفند با حضور و سخنرانی او، کامران فانی و نیره توکلی در محل انتشارات فنی ایران برگزار شد.
به نظر دیهیمی، «اگر مترجم و حتی ویراستار آموزش کافی ندیده و درک درستی نیز از کار ترجمه و ویرایش نداشته باشند، بیشترین انرژی و زمان خود را صرف انتخاب معادل‌های درست برای برگردان واژگان تخصصی می‌کنند و این یک اشتباه استراتژیک است.»
«کتاب‌های علوم انسانی هم مانند علوم دیگر در سطوح مختلفی نوشته می‌شوند و در همه آن‌ها واژگان و اصطلاحات تخصصی به کار می‌رود. مترجم و یا ویراستار، مدام نگران این است که مبادا یک اصطلاح را درست متوجه نشده و معادل درستی برایش انتخاب نکند و درنتیجه مفهوم غلط به مخاطب منتقل شود. به همین دلیل به‌راحتی فراموش می‌کنند که تعداد واژگان تخصصی در یک متن و یک کتاب به نسبت آنچه زمینه را فراهم می‌کند تا آن مطلب تخصصی بیان شود، بسیار کمتر است.»
دیهیمی در ادامه به این نکته اشاره می کند که باید تمام تلاش را در ترجمه و ویرایش برای ارائه جملات درست فارسی از منظر صرف و نحو زبانی به کار برد:
«یکی از مهم‌ترین اشکالات در ترجمه کتاب‌های حوزه علوم انسانی در ایران و دشواری مخاطبان از فهم درست این کتاب‌ها در همین عدم توجه مترجمان و ویراستاران به ارائه جمله درست فارسی است. درست است که کتاب مورد ترجمه درباره یک حوزه تخصصی است، اما درهرصورت برای توضیح این مطلب تخصصی روایتی وجود دارد و برای فهم بهتر مخاطبان از این روایت نیاز به انتخاب درست زبان وجود دارد.»
«من بارها به مترجمان جوانی که متن شان را برای انتشار ویرایش کرده ام، گفته‌ام که این‌قدر درگیر و نگران انتخاب درست واژگان نباشند و بیشتر به زبان فارسی فکر کنند. یعنی مترجمان باید تمام تلاش شان را برای درست کردن ساختار و نحو جملات فارسی‌شان بگذارند؛ بهترین «برابر واژگان‌ها» با یک مشاوره و راهنمایی از دیگران به دست می‌آید.»
دیهیمی ترجمه واژه به واژه ای را که با انتخاب درست‌ترین معادل‌ها و برابر واژگان‌ها انجام شده باشد، “ترجمه‌ای الکن” می داند:
«نویسنده فرانسوی برای تألیف کتابش از احکام زبان فرانسه استفاده کرده است، بنابراین مترجم نیز باید برای انتقال درست مطلب و مفاهیم از احکام درست زبان فارسی استفاده کند. مترجمان و ویراستاران اگر به‌صورت درست نحو زبان فارسی را در نگارش جملات کتاب به کار ببرند، می‌توانند متن و مفهوم آن را به‌درستی منتقل کنند.»
دیهیمی بی توجهی به مساله سبک را هم زیانبار می شمارد و آن را باور غلط در میان مترجمان و ویراستاران می داند:
«بسیاری به این باور اشتباه اعتقاد دارند که در متون علوم انسانی یا “سبک” وجود ندارد و یا بی‌اهمیت است. باور غلط دیگر این است که چون کتاب درباره یک موضوع تخصصی است، مقوله سبک در آن بی‌اهمیت است که باور اشتباهی است.»
«هرچند که نسبت به متون ادبی، در کتاب‌های علوم انسانی سبک در مرحله پایین‌تری قرار دارد، اما هر کتابی با یک سبک خاص نوشته‌شده است و هر نویسنده‌ای سبک نگارشی خاص خود را دارد. مترجمان باید برای ارائه یک کتاب مناسب ابتدا سبک نگارشی آن را کشف کنند.»
—–
* با تلخیص
