جامعه شناسی مردم مدار
جامعه شناسی در قرن بیست و یکم
نوشته گروه نویسندگان
ترجمه بهرنگ صدیقی و دیگران
تهران: نشر نی، ۱۳۹۴
جامعه‌شناسی مردم مدار در یک نگاه ساده، صورتی از جامعه‌شناسی است که سعی دارد با مردم کار کند اما نه مردم در گروه اجتماعی خاص، بلکه همه‌ی افراد یک جامعه. نشر نی به تازگی کتابی را با همین عنوان با ترجمه بهرنگ صدیقی و همکارانش منتشر کرده است. این کتاب در سال ۲۰۰۷ و از طرف انجمن جامعه‌شناسی آمریکا منتشر شده است. به همین منظور ۲۸ مهر نشستی برای نقد و بررسی این کتاب در گروه جامعه‌شناسی مردم‌مدار انجمن جامعه‌شناسی ایران با حضور مترجم کتاب و عبدالعلی رضایی منتقد و جامعه‌شناس برگزار شد.
حاصل یک کار سخت و نفس گیر
«جامعه‌شناسی مردم‌مدار روایتی از جامعه‌شناسی است که نام ندارد، یعنی هنوز به درستی نام‌گذاری نشده است. متولیان و کسانی که خود را به نوعی به این حوزه جامعه‌شناسی متعلق می‌دانند هنوز بر سر نام برای آن به اجماع نرسیده‌اند.» بهرنگ صدیقی مترجم کتاب با اشاره به این موضوع در مورد ترجمه این اثر گفت: «ترجمه نتیجه کار گروهی بوده و تنها حاصل کار من به عنوان مترجم نیست.»
او در ادامه گفت: «مایکل بوراووی (Michael Burawoy) در جلسه انتصابش به عنوان ریاست انجمن جامعه‌شناسی آمریکا ایده جامعه‌شناسی مردم‌مدار را منسجم‌تر مطرح کرد که آن سخنرانی بحث برانگیز شد و بعد به مقاله معروف بوراووی در مورد جامعه شناسی مردم مدار تبدیل شد. سپس از ۱۳ جامعه شناس و یک روزنامه‌نگار دعوت شد تا ایده‌ی خود را در مورد مقاله‌ی بوراووی مطرح کنند. و این کتاب ۱۴ جوابیه به مقاله بوراووی است. کتاب چکیده‌ای از جغرافیای نظری جامعه‌شناسی مردم‌مدار است و تمام چالش‌هایی که روایت بوراووی از جامعه‌شناسی مردم‌مدار با آن درگیر بوده به نحوی در آن منعکس شده است.»
صدیقی سپس به روایت‌های مختلف از جامعه‌شناسی مردم‌مدار پرداخت و به این نکته اشاره کرد: «جامعه‌شناسی مردم‌مدار را باید بستری تلقی کرد که روایت‌ها و ایده‌های گوناگون و متعدد از آن قابل استخراج است. گره زدن جامعه‌شناسی مردم‌مدار به بوراووی کار خوبی نیست.»
بهرنگ صدیقی عضو اندیشکده رخداد تازه سپس به بیان چکیده‌ای از چالش‌های مطرح در کتاب پرداخت. او پنچ چالش اصلی کتاب را این چنین عنوان کرد:
۱- رابطه جامعه شناسی مردم مدار با صورت های دیگر جامعه شناسی: بوراووی در همان مقاله معروف خود صحبت از چهار صورت جامعه شناسی می‌کند: جامعه‌شناسی حرفه‌ای، جامعه‌شناسی سیاست‌گذار، جامعه‌شناسی انتقادی و جامعه‌شناسی مردم‌مدار. البته صدیقی معتقد است که خودِ این دسته‌بندی‌ها بحث‌برانگیز و رابطه‌ی آنها با هم مورد مناقشه است.
۲-رابطه جامعه‌شناسی مردم‌مدار با علوم همسایه به ویژه با دو رشته اقتصاد وسیاست.
۳- رابطه جامعه‌شناسی مردم‌مدار با نهاد‌های اجتماعی به ویژه با دولت و بازار
۴- رابطه جامعه‌شناسی مردم‌مدار با آموزش علوم اجتماعی
۵- نسبت جامعه‌شناسی مردم‌مدار خوب و بد که خود این چالش دیگری را به دنبال داشته و با این مسئله روبه‌رو بوده است که مبادا جامعه‌شناسی مردم‌مدار به عوامانه شدن جامعه‌شناسی منجر شود.
شباهت جامعه شناسی مردم مدار به کار جامعه شناسان کلاسیک
عبدالعلی رضایی جامعه‌شناس و منتقد به طرح مباحثی درباره کتاب و جامعه‌شناسی مردم‌مدار پرداخت و گفت: «جامعه‌شناسی مردم‌مدار به کار جامعه‌شناسان کلاسیک شباهت دارد. در آن زمان تقسیم‌بندی‌های امروزی مانند جامعه‌شناس صنعتی و شهری وجود نداشت و بین حوزه‌های مختلف تفکیکی نبود.»
او در ادامه به سه تمایز اصلی جامعه‌شناسی مردم مدار با انواع دیگر جامعه‌شناسی اشاره کرد و گفت: «تمایز اول خود اندیشی است و جامعه‌شناسی مردم‌مدار به کرده‌ی خود فکر می‌کند به این که چرا پیمایش می‌کند و به این که مثلا چرا در مورد خودکشی تحقیق می‌کند. تمایز بعدی مسئله‌ی حرفه‌ای و سازمانی است. به این معنی که آیا جامعه‌شناسی مردم‌مدار ضرورتی می‌بیند که ملاک‌ها و قواعد و معیار‌های آکادمیک را رعایت کند یا خیر. آیا باید آن را زیر پا بگذارد و این که آیا به ضوابط آکادمی پایبند است یا خیر. تمایز سوم و آخر تفکیک جامعه از سرمایه و دولت است او معتقد است که قدرت بقای طبقه پائین در برابر قدرت طبقات بالای جامعه به شدت تضعیف شده است و تشکل‌ها واتحادیه‌ها و صنف‌ها و گروه‌های اجتماعی روز به روز ضعیف‌تر می‌شوند.»
نمونه‌ای از یک ترجمه خوب و ارزشمند
آذر تشکر جامعه‌شناس درباره کتاب و جامعه‌شناسی مردم‌مدار گفت: «وضعیت ترجمه علوم اجتماعی به ویژه جامعه‌شناسی، در ایران بسیار اسفناک است. بحث در این نیست که تنها یک یا دو کتاب ترحمه بد دارند. بلکه این بد بودن عمومیت دارد. بحث در این است که یک متفکر و یا اندیشه، بد منتقل می‌شود و این باعث پس زدن مخاطبان این رشته می‌شود.»
او در مورد ترجمه کتاب حاضر گفت: «کار انجام شده در این کتاب بسیار ارزشمند و مثال زدنی است. بسیار خوش‌خوان و کم غلط. لغات برابر نهاد بسیار دقیق و حتی مبدعانه انتخاب شده‌اند. با وجود نویسندگان متعدد و با وجود برخی متن های دشوار، ترجمه‌ی کتاب خوب و یکدست است. ترجمه این کتاب نیز یک کار مردم‌مدارانه و نمونه‌ای از یک کار خوب است که باید ترویج شود.»
————————
*برای خواندن بیشتر در باره جامعه شناسی مردم مدار (Public Sociology) صفحه مایکل بوراووی را در دانشگاه برکلی ببینید.
