تاریخ ادبیات کودکان ایران
محمدهادی محمدی، زه‍ره ق‍ای‍ی‍ن‍ی
ت‍ه‍ی‍ه شده در ب‍ن‍ی‍اد پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان ایران
ت‍ه‍ران: چیستا، ۱۳۸۷-۱۳۹۳
محمدهادی محمدی، یکی از مولفان مجموعه «تاریخ ادبیات کودکان ایران» اثر برگزیده سی‌وسومین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفته است: این مجموعه ۱۰ جلدی، پژوهشی تاریخی درباره ادبیات کودک، آموزش و پرورش و فرهنگ کودکی از دوران باستان تا معاصر یعنی تا سال ۱۳۵۷ است. وی این مجموعه را اصلی‌ترین حلقه زنجیره ادبیات کودک ایران دانست و گفت که درواقع این تاریخ است که ما را به هم پیوند می‌دهد.
سه جلد آخر این مجموعه، مربوط به سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷ است یعنی دوره‌ای که در آن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و شورای کتاب کودک تأسیس شد و نهادهای مربوط به فرهنگ کودکی، مانند کتابخانه‌ها شکل گرفت و در آموزش‌وپرورش و ادبیات مربوط به کودکان و دست‌اندرکاران آن مانند ناشران، تصویرگران و نویسندگان تحول ایجاد شد. کل صفحات مجموعه تاریخ ادبیات کودک ایران چهار هزار صفحه است که ۱۵۰۰ صفحه آن مربوط به سه جلد آخر است.
انتشار این مجموعه از سال ۱۳۸۰ آغاز و هفتمین جلد آن در سال ۱۳۸۶ منتشر شد. سپس بعد از یک وقفه چندساله توانستیم سه جلد آخر آن را در سال‌های بین ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ منتشر کنیم.
جلد اول این مجموعه مربوط به ادبیات شفاهی ایران مانند مثل‌ها، قصه‌ها و همچنین ادبیات کودکان ایران در دوره باستان و دوره قبل از اسلام، در زمان امپراطوری‌های بزرگ ایرانی از هخامنشی تا ساسانیان است. همچنین در آن به آثار مکتوب کودک ایران نیز اشاره شده است. البته در بخشی از آن به آموزش‌وپرورش هم که به‌نوعی بر ادبیات کودک تأثیر داشته، پرداخته‌شده است.
جلد دوم این مجموعه به ادبیات کودک در دوره اسلامی پرداخته است و از دوره ورود اسلام به ایران تا پیش از مشروطه را در برمی‌گیرد. در این کتاب ویژگی‌های ادبیات مکتبخانه‌ای بیان‌شده است و به مینیاتورهایی که درون آنها کودکان در مکتب‌خانه حاضر هستند پرداخته ایم. همچنین شعر شاعرانی مانند سعدی و جامی که درباره کودک و ادبیات کودک است را بازگو کرده‌ایم. این کتاب تا پیش از مشروطه را پوشش می‌دهد و به مفهوم ادبیات کودک با نگاه سنتی می‌پردازد.
در جلدهای سوم و چهارم این مجموعه به ادبیات کودک به عنوان یک مفهوم وارداتی پرداخته‌شده است که از غرب می‌آید. همچنین تغییر فرهنگ مکتب‌خانه به فرهنگ مدرسه‌ای در این جلد به تفصیل بیان شده‌است. در این زمان بیشتر به ترجمه آثار غربی و کتاب‌هایی معروف به بچه‌خوانی توجه می‌شود. این دوره به سال ۱۳۳۰ ختم می‌شود.
جلدهای ۵، ۶ و ۷ هم مربوط به دوره پهلوی اول و بخشی از پهلوی دوم تا ۱۳۴۰ است که جامعه رو به پیشرفت است.
محمدهادی محمدی در ادامه درباره وجه تمایز این مجموعه ۱۰ جلدی با دیگر آثار کودک و نوجوان گفت: ما جامعه‌ای داریم که در آن همه موضوعات ادبیات کودک طی ۱۰۰ سال گذشته دیده شده است ولی تاریخی وجود نداشته است تا دانشجویان و پژوهشگرانی که می‌خواهند به آن مراجعه کنند بتوانند جایگاه هر مؤلف و تصویرگر را بیابند و روند ادبیات کودک را از نظر تاریخی بدانند. از سوی دیگر، وقتی ما کارمان را شروع کردیم برخی از نویسندگان و فعالان حوزه ادبیات کودک مانند مهدی آذریزدی زنده بودند و می‌دانستیم این افراد ممکن است، سال دیگر در بین ما نباشند. بنابراین تلاش کردیم به تاریخ ادبیات کودک ایران بپردازیم.
درواقع این مجموعه یک پژوهش تاریخی است که فرهنگ کودکی می‌تواند به آن تکیه کند. هر روز دانشجویانی که در حال کار کردن بر روی پایان‌نامه‌های خود در رشته ادبیات کودک، تصویرگری و مانند آن هستند به این مجموعه مراجعه می‌کنند. این مجموعه اصلی‌ترین حلقه زنجیره ادبیات کودک است، زیرا در واقع این تاریخ است که ما را به هم پیوند می‌دهد.
محمدی در ادامه به جایزه کتاب سال اشاره کرد و گفت: اصولاً دیده شدن در جامعه‌ای که کتاب در آن، جایگاه شایسته خود را ندارد بسیار مطلوب است.
برای آشنایی با محتوای سه جلد ۸ و ۹ و ۱۰ تاریخ ادبیات کودکان به لینک های زیر سر بزنید:
برای خرید مجموعه تاریخ ادبیات کودکان به سایت کتاب هدهد مراجعه کنید.
