شاهنامۀ بزرگ ایلخانی (دموت)
به کوشش سید محمود حسینی
انتشارات عطار، در ۲۹۶ صفحه
مدت‌ها بود که می خواستم کتاب نگاره‌های شاهنامه را بخرم و بخوانم. یک روز همۀ کتابفروشی های جلوی دانشگاه را سر زدم که هیچکدام نداشتند. تا اینکه از طریق اینترنت ناشرش را یافتم و زنگ زدم و گفت داریم و پنج شنبه با شوق تمام رفتم جلوی دانشگاه و آن را همراه با کتابهای دیگر خریدم و همین حالا به تمامی خواندمش.
من سررشته‌ای در هنر نگارگری ندارم، ولی شیفتۀ نگاره‌های شاهنامه‌ام و تحلیل‌های متخصصان هنر را دربارۀ این نگاره‌ها می‌خوانم. تصویری که در بالا می‌بینید از شاهنامۀ بزرگ ایلخانی است و رزم فریدون با اژدها نام دارد. نویسندۀ کتاب ما آن را چنین تحلیل می کند:
«فریدون که سوار بر اسب سفیدش شمشیر کشیده و به جنگ اژدها رفته است. تنی چند از سپاهیان و همراهان فریدون او را با اسب و ابزار جنگی همراهی می‌کنند و او را در این نبرد یاری می‌رسانند. فریدون و همراهانش در سمت راست تصویر در مقابل اژدها صف‌آرایی کرده‌اند. فریدون و سپاهیانش کلاهخود و زره پوشیده‌اند تا در این جنگ نابرابر صدمۀ کمتری ببینند…. لحظه‌ای که نگارگر انتخاب کرده است درست لحظاتی قبل از وقوع رزم و مبارزه فریدون و همراهانش با اژدهاست و اطمینان فریدون از پیروزی در نبرد، در چشمانش موج می‌زند… .»
عزیزم! فدای تو! فریدون کدام است؟ یاران فریدون کدام است؟ فریدون کدام اژدها را در شاهنامه کشته است؟
یک هنرشناس نباید برای تحلیل نگارۀ کهن شاهنامه، شاهنامه را بخواند تا اینگونه به پرت و پلاگویی نیفتد؟
بالای همین نگاره نوشته است آزمودن فریدون پسران را. طبق شاهنامه فریدون در هیئت اژدهایی در برابر سه پسر خود قرار می‌گیرد تا عکس‌العمل هر یک را بیازماید. آن اژدها خود فریدون است! آنکه تو فریدون فرض کرده‌ای، ایرج، جوان‌ترین فرزند فریدون است و نگارگر هم جوانی و مظلومیت او را نیک نمایانده است و می‌خروشد و بر سر اژدها (پدرش) فریاد می‌زند که پسر فریدون است. پشت سر او تور است، کمان به دست که می‌خواهد بر اژدها تیر بیفکند و پشت سر هر دو سلم است که فرار را بر قرار ترجیح داده است.
این کتاب پر است از غلط‌های آزاردهنده. در یک جا نوشته است: «تعقیب کابولیس بوسیلۀ فرامرز». کابولیس؟! – دوستان حدس بزنند متن انگلیسی مرجع نویسنده چی بوده که چنین پادشاه عجیب‌الخلقه‌ای در شاهنامه پیدا شده است.
