بعد از ظهر روز دوشنبه که باغ‌کتاب تهران افتتاح می‌شد، من یاد کتابفروشی کوچکمان افتادم در یکی از کوچه‌های خیابان ۱۶آذر تهران با نام “باشگاه کتاب اگر” که در زمانه‌ای با الگوی کتابفروشی کوچک راه‌اندازی شده بود که موج کتابفروشی‌های بزرگ فراگیر شده بود. ما برای راه اندازی‌اش تجربه کتابفروشی‌های کوچک را در کشورهای مختلف مرور کردیم و یکی از جالب‌ترین آنها کتابفروشی نویسنده مشهور کانادایی آلیس مونرو بود. یا یکی دیگر، کتابفروشی قدیمی شکسپیر و شرکا در پاریس.
کتابفروشی‌های کوچک تقریبا در همه جای دنیا حول یک ایده فرهنگی پایدار مانده‌اند و در برابر یکسان‌سازی فروشگاه‌های زنجیره‌ای کتاب مقاومت می‌کنند. در این کتابفروشی‌ها هنوز کتاب به یک کالای تجاری تبدیل نشده و اغلب به عنوان یک پاتوق فرهنگی با محوریت کتاب فعالیت می‌کنند و مشتریان خود را دارند.
ما هم در “اگر” با همین منطق برنامه‌ها و فعالیت‌هایی را تدارگ دیدیم و اصلا به همین دلیل اسمش را گذاشتیم باشگاه کتاب اگر تا به فروش کتاب تقلیلش ندهیم، با این همه کار سختی بود و می‌توانم اعتراف کنم که کم آوردیم.
در ایران کتابفروشی‌های کوچک با دشواری‌های بیشتری رو به رو هستند. بیشتر حمایت‌های دولتی از کتاب تا همین یکی دو سال پیش، نه تنها نفعی برای کتابفروشی‌ها نداشت که گاهی به زیان آنها بود، چرا که دو حمایت عمده یعنی خرید شمارگان کتاب از ناشران و برگزاری نمایشگاه‌ها عملا با برهم زدن نظام توزیع کتاب و حذف توزیع و کتابفروشی از چرخه، به طور مستقیم از ناشر حمایت می‌کردند.
یکی از مشکلات ما و دیگر کتابفروشی‌های کوچک کاهش فروش در روزهای برگزاری نمایشگاه یا رویدادهای مشابه بود.
درباره مجموعه باغ‌کتاب هم اگرچه دیدگاه‌های مختلف شنیده و خوانده‌ایم، اما یکی از نگرانی‌های جدی تاثیر احتمالی‌اش در فروش کتابفروشی‌های کوچک است.
با اینکه امیدوارم این مجموعه که با هزینه بسیار راه اندازی شده‌است به نفع کتاب و کتابخوانی باشد، اما من به عنوان یک مشتری ثابت کتابفروشی بعید می‌دانم چنین اتفاقی بیافتد. در واقع نگرانم که باغ‌کتاب با همه هزینه‌هایش در جذب خریداران کتاب توفیقی به دست نیاورد، مخصوصا که در روزهای آخر مدیریت شهرداری آغاز به کار کرده است و به زودی در توفان تغییر و تحولات مدیریت شهری گرفتار خواهدشد. ای کاش این مجموعه یکی دو سال پیش‌تر آماده شده بود تا تغییرات مدیریتی در دوره ثباتش سپری می‌شد.
با این همه ضمن آرزوی موفقیت برای مجموعه باغ‌کتاب دوست دارم که کتابفروشی‌های کوچک به عنوان محفل‌های کوچک گفت‌وگو پر رونق‌تر باشند و هیچ کتابفروشی کوچکی به خاطر کاهش مراجعانش تعطیل نشود.
