اسماعیل جلالی
چگونه یک مقاله علمی بنویسیم
نویسنده: جورج ام هال
ترجمه: دکتر امیرحسین لباسچی، زیر نظر دکتر محمدجواد فاطمی
ناشر: کویر، چاپ اول ۱۳۹۳
۲۳۲ صفحه، ۱۲۰۰۰ تومان
نویسندگان حرفه‌ای، مانند روزنامه‌نگاران که برای امرار معاش خود به نوشتن می‌پردازند، برای خوانندگان می‌نویسند. آن‌ها به دنبال این هستند که پیام‌شان به تعداد زیادی از افراد برسد. افراد بیشتر هم باعث شهرت می‌شود و هم در مناسبات نویسنده با ناشرین مطالبش اهمیّت پیدا می‌کند.
در گذشته بیشتر مطالب نویسندگان مقالات و یادداشت‌ها در نشریات و مطبوعات کاغذی جای داشت، حال امّا با ورود فضای مجازی نشریات الکترونیک نیز به خیل عظیم نشریات کاغذی اضافه شد و حتّی بعضی از کاغذی‌ها نیز الکترونیک شدند. در ایران نیز مقاله‌نویسی و یادداشت، چه از نوع علمی‌اش و چه از نوع مطبوعاتی کاربردهای دیگری نیز دارد. ارتقای علمی و پُر کردن برگه‌ی سوابق (رزومه) در استخدام‌ها از جمله موارد پرکاربرد مقالات بالاخص مقالات علمی است. از همین رو در چنین جوّی بعید نیست که معضلات و آسیب‌هایی به وجود آید. در چند سال گذشته گزارش‌های مختلفی در اخبار و خبرگزاری‌ها درباره تقلّب علمی، کپی پیست کردن، مقاله‌سازی و … شنیده‌ایم.
البته این‌ها از ارزش اساتید و دانشجویانی که صادقانه و محققانه قلم می‌زنند چیزی کم نمی‌کند، ولی ندیدن آسیب نیز خود آسیبی بزرگتر است. براستی برای چنین معضلی چه باید کرد؟ مترجم کتاب «چگونه یک مقاله علمی بنویسیم» معتقد است ما باید در این زمینه دست به تربیت بزنیم و روش صحیح نوشتن را آموزش دهیم. او بدرستی اشاره می‌کند در جایی که نظام آموزشی از پایه‌های پایین نوشتن را به دانش‌آموزان آموزش نداده و آن‌ها را تربیت ننموده است، نباید توقّع و انتظار بیجا داشت و در مقاطع بالاتر مطالبه‌ی کار مناسب و خوب داشت. بنابراین در یک راهکار بلند مدّت نظام آموزشی ما باید تربیت صحیح را در دستور کار خود قرار داده و طبق استانداردهای جهانی در مقاطع مختلف آموزشی و بصورت پلّه‌ای نوشتن مقاله علمی و غیرعلمی را آموزش دهد تا هم مخاطب این نظام در وقت مناسب بداند از چه مسیری باید پیش رود تا به مقصد خود برسد و هم طی این مسیر برایش سخت نباشد و او دچار سردرگمی نشود.
راهکار کوتاه مدّت نیز این است که ما کتب مناسب در زمینه‌های مختلف تخصصی را برای دانشجویان و اساتید فراهم آوریم تا آن‌ها در کمترین زمان بتوانند با روندهای مقاله‌نویسی آشنا شوند. کتاب حاضر در صدد تحقّق راهکار دوّم است.
کتاب حاضر در زمینه رشته پزشکی سعی دارد بصورت فشرده و ساده، روش نوشتن مقاله علمی به همراه اشتباهات رایج و چگونگی اجتناب از آن‌ها را در اختیار خواننده قرار دهد. جورج ام هال در بیست فصل از ساختار یک مقاله‌ی علمی تا نکات ریز و درشتِ چگونگی نوشتن تا انتشار را توضیح داده است. هر چند خود کتاب دارای بخش‌بندی کلان این بیست فصل نیست، ولی می‌توان هر چند فصل را در یک سرفصل کلّی جای داد. نکته جالب این کتاب و شاید تمایزش با خیلی از کتاب‌ها با چنین موضوع و کارکردی اینست که برخی از فصل‌های کتاب مربوط به نوشتن مقاله‌ی صرف نیست، مثلاً فصلی به نقش سردبیر در تنظیم و انتشار مقالات اختصاص دارد که در آن جایگاه سردبیر در پذیرش، بازنگری، رد و … مقالات توضیح داده شده است. آنچه ناشر انجام می‌دهد از دیگر فصل‌های جالب کتاب است.
این فصول شاید در نگاه اوّلی به نویسنده ربطی نداشته باشد، ولی دانستن و آگاهی از آن‌ها می‌تواند خیلی از سؤالات یا ابهامات نویسندگان را برطرف نماید. اگر شما در نشریات رفت و آمد داشته باشید یا کار نشریه‌ای انجام داده باشید به خوبی می‌دانید اساتید یا نویسندگان به خاطر عدم آگاهی از روند کارها در نشر برایشان سؤال پیش می‌آید و حتّی گاهی شکایت می‌کنند چرا کارشان به تعویق افتاده است، این آگاهی‌ها در بعضی از این فصول بسیار مناسب تبیین شده‌اند.
در بعضی از فصول به قدری مطلب ساده و روان توضیح داده شده است که برای اهل فنّ شاید سطحی به نظر برسد، ولی نباید فراموش کنیم که همه‌ی اهل فن از روز اوّل با مهارت‌های ویژه نبوده‌اند. فصل‌هایی چون: «عنوان، چکیده، نویسندگان»، «ارسال الکترونیک»، «نشر الکترونیک»، «چگونه یک مرور بنویسیم» از این دسته‌اند. همچنین فصل هجدهم کتاب با عنوان «اخلاق نشر» نشان می‌دهد تخلّفات نشر مقاله در سراسر مراکز علمی وجود دارد، البته با درصدهای مختلف. در پایان هر فصل منابع آن فصل برای مطالعه بیشتر معرفی شده است که برای پژوهش بیشتر مناسب است.
