کتاب «دکتر محمد ملکی؛ استادی برای همه فصول» به قلم صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران منتشر شده است. این کتاب در شرحی که بر آن نوشته شده چنین معرفی میشود: «در آذرماه ۵۷ نزدیک به ۱۰۰ تن از اساتید دانشگاه تهران به رهبری دکتر محمد ملکی، استاد دانشکده دامپزشکی، در طبقه پنجم ساختمان مرکزی دانشگاه تهران متحصن شدند. خواسته آنان بازگشایی دانشگاه تهران بود که به دستور دولت نظامی ارتشبد غلامرضا ازهاری به همراه سایر دانشگاههای کشور تعطیل شده بود. این کتاب شرح آن رویداد و شمهای از زندگی سیاسی یکی از قهرمانان اصلی مبارزات دانشگاهیان در دوران انقلاب، یعنی دکتر محمد ملکی و بخشهای دیگر آن مبارزات که پنهان مانده است.»
محمد ملکی نخستین رییس دانشگاه تهران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و از اعضای نهضت مقاومت ملی بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ است و در جنبش دانشجویی زمان خود، زمانی که در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران تحصیل میکرد، فعال بوده است. در سال ۵۷ و در آستانه انقلاب، در سازماندهی اعتصاب اساتید دانشگاه تهران نقش برجستهای داشت اما به دلیل انقلاب فرهنگی استعفا داد و پس از آن به انتقاد صریح از انقلاب فرهنگی پرداخت که این امر موجب بازداشت وی شد و به دریافت حکم اعدام انجامید اما این حکم بعداً به زندان تخفیف یافت. پس از آزادی هم مجدداً در سالهای ۷۹ و ۸۸ بازداشت شد در حالی که مسنترین زندانی سیاسی ایران بود.
دکتر ملکی در جریان انقلاب سال ۵۷ یکی از اساتیدی بود که به مبارزه علیه حکومت شاه میپرداخت. او نقش تعیینکنندهای در اعتصاب ۲۵ روزه اساتید دانشگاه تهران از ۲۹ آذر تا ۲۳ دی سال ۵۷ داشت. پس از پیروزی انقلاب به پیشنهاد آیتالله طالقانی و با حکم شورای انقلاب به عنوان اولین رییس دانشگاه تهران در حکومت جدید انتخاب شد.
این کتاب در حقیقت بخشی از خاطرات صادق زیباکلام در دوران انقلاب و مربوط به تحصن معروف اساتید دانشگاه تهران در طبقه پنجم دانشگاه تهران در سال ۵۷ است. ارتشبد ازهاری زمانی که به سمت نخستوزیر انتخاب شد، از جمله اقداماتش کنترل شدید مطبوعات بود و همچنین دستور تعطیلی دانشگاهها را داد چرا که اتفاقات دانشگاه تهران مثل یک قلب بود که اخبار را به جامعه پمپاژ میکرد و ارتشبد ازهاری از اولین اقداماتش تعطیل کردن دانشگاه تهران و همه دانشسراها در تهران بود.
اساتید دانشگاه تهران در اعتراض به این حرکت ارتشبد ازهاری تصمیم گرفتند در طبقه پنجم سازمان مرکزی دانشگاه تهران متحصن شوند و البته تصمیم خیلی برنامهریزیشده نبود؛ در واقع این تصمیم توسط سازمان ملی دانشگاهیان گرفته شد که یک تشکل صنفی بود که در سال ۱۳۵۶ تشکیل شده بود و امور مبارزاتی دانشگاهیان را برنامهریزی میکرد. به قول نویسنده کتاب، یکی از اساتید برجسته و مبارز و مسلمان دانشگاه تهران دکتر ملکی بود که نقش رهبری مبارزات دانشگاهیان را بر عهده داشت.
صادق زیباکلام خودش در مصاحبهای با یکی از رسانهها درباره مطالب این کتاب گفته است: «خاطرم هست شبها از ساعت ۸ به بعد در تهران اعلام حکومتنظامی میشد و کسی در خیابانها نبود و همیشه فکر میکردیم که اگر به ما حمله کنند واقعاً کسی نیست که به کمک ما بیاید و من خودم شخصاً واقعاً میترسیدم و شهادت میدهم به شجاعت و شهامت دکتر ملکی و گاهی ایشان شبها چنان راحت میخوابیدند که من و بعضی از اساتید دیگر از این همه آرامش و خونسردی واقعاً عصبانی میشدیم که گویا در وجود این آدم اصلاً ترس وجود ندارد. این کتاب در حقیقت نه خود تحصن که مربوط به صحبتها و ترسها و احساساتی است که وجود داشت.»
«دکتر محمد ملکی؛ استادی برای همه فصول» در ۱۶۸ صفحه، به قلم صادق زیباکلام توسط نشر روزنه و به قیمت ۹۵۰۰ تومان منتشر شده است.
