کمدی منطق (سفری حماسی در پی حقیقت)، کمیک استریپ یا در واقع رمانی گرافیکی است که انتشارات فاطمی اخیرا با خرید حق کپی رایت آن با ظاهری آراسته و تصویرهایی خوب و کاغذی مرغوب چاپ کرده است. نویسندگان دو یونانی اند: یکی نویسنده و دیگری استاد علوم کامپیوتری در برکلی و مترجم کتاب امیر حسین اصغری است.
کمیک استریپ یکی از ژانرهای پرطرفدار در جهان است و خوانندگانی از همه سن دارد و کلاسیک هایی مثل تن تن و آستریکس در این ژانر هنوز هم فروش های بالای بین المللی دارند و در واقع به آیکون هایی بین المللی تبدیل شده اند. اما چاپ کمیک استریپ در ایران چندان با اقبال ناشران و سیاستگذاران ارشاد و منتقدان روبرو نبوده است. بنا به قاعده ای نانوشته ارشاد سالها چاپ این گونه آثار را مجوز نمی داد و بسیاری از منتقدان هم کمیک ها را ادبیات نازل و بازاری و غیرهنری تلقی می کردند، و البته ناشران هم آنقدر پول نداشتند و ندارند که به تصویرگری برای خلق این همه فریم و تصویر برای یک کتاب پول بدهند. حتی چاپ چهاررنگ کمیک هم در بازار ایران مقرون به صرفه نیست.
اما در سالهای اخیر تک و توک کمیک استریپ یا رمان های گرافیکی به بازار آمده و کمدی منطق یک نمونه در مجموع قابل قبول در این ژانر است. کتاب لزوما برای همه نوجوانان مناسب نیست و اصولا فهم مطالب آن نیاز به کمی دانش قبلی درباره ریاضیات و بحران مبانی در ریاضیات در پایان قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم دارد.
کتاب با محوریت زندگی راسل و البته با دخل و تصرف هایی در وقایع تاریخی به کار کسانی مانند فرگه، هیلبرت، کانتور، راسل، گودل، ویتگنشتاین، تورینگ و چرچلند در ریاضیات می پردازد.
نکات جالبی در کتاب و تجربه خواندن آن هست. یکی اینکه رمان های گرافیکی و کمیک ها به مقدار زیادی در روایت و داستان تحت تاثیر سینما و زاویه دید سینمایی هستند و برای همین در آنها به راحتی چیزهایی مثل مونتاژ موازی و حضور همزمان چند خط داستانی و چندصدایی بودن حضور دارد. در این کتاب از یک سو نویسندگان حضور دارند که با هم بر سر موضوع کتاب حرف می زنند و حتی اختلاف نظر دارند که آیا داستان منطق را باید نوعی داستان زندگی دیوانگانی دید که هر یک شخصیت هایی عجیب داشته اند، یا باید آن را نوعی تداوم و پیشرفت ایده هایی انتزاعی دانست. خط روایت دیگر راسل است که از زبان خودش حرف می زند. خط دیگر اتفاقات سیاسی و اجتماعی در ابتدای قرن بیستم و زمان دو جنگ است که در لابلای داستان تنیده شده. گاه هم یک ابرراوی با فونت و رنگی دیگر در حاشیه تصاویر حضور دارد.
نکته جالب دیگر توجه به زندگی خصوصی کاراکترهای داستان است که این رمان تصویری را از صرف گزارش افکار ریاضیاتی دور می کند. چیزهایی مثل یهودستیزی فرگه یا سر و سری که در کتاب بین راسل و زن وایتهد وجود دارد، و البته گویا ارشاد یا موضوع را نگرفته یا از کنار آن گذشته است.
تصاویر کتاب هم دیدنی و پرجزییات و هنرمندانه است و حتی صرف دیدن تصاویر و نخواندن بالون ها لذتبخش خواهد بود.
کتاب گاه دست اندازهایی در ترجمه دارد و گاه برخی اصطلاحات منطقی آن به دقت ترجمه نشده است. در مواردی هم من حدس می زنم سانسور ارشاد چیزهایی را مبهم کرده است. کاش ناشر کار را به ویراستاری فنی قبل از چاپ می داد.
به لحاظ بصری، گاه جای قرار گرفتن بالون های صحبت کاراکترها به همان ترتیب بالون های انگلیسی است که باید برای خواننده فارسی زبان برعکس می شده تا سیر منطقی نوشته خراب نشود، گرچه در کل ناشر تصاویر را از راه برعکس کردن برای متن راست به چپ فارسی مناسب سازی کرده است.
عنوان اصلی کتاب به انگلیسی logicomix است که لطف آن در تلفیق لاجیک و کمیکس به فارسی درنیامده است.
خواندن کتاب برای من لذتبخش بود و به نظرم هدیه خوبی است به جوانان و کسانی که به منطق و/یا کتابهای کمیک علاقه دارند. نشر کتاب نشان می دهد چگونه موضوعی به خشکی تاریخ منطق را می شود دستمایه رمان گرافیکی کرد و چگونه ناشری در ایران می تواند با خرید حق کپی رایت و با چاپ کتابی که اقبال بین المللی داشته، پنجره جدیدی در ادبیات گرافیکی باز کند.
این هم لینک ویکیپدیا و سایت رسمی کتاب:
http://en.m.wikipedia.org/wiki/Logicomix
http://www.logicomix.com/en/
