باستانشناسی برای مردم (public archaeology) یکی از شاخه‌های جدید باستانشناسی است که مسئول ترجمهٔ زبان سخت و تخصصی باستانشناسی به زبانی عامه‌فهم است.
متخصصان باستانشناسی برای مردم عموماً با هدف آگاهی بخشی تلاش می‌کنند چرایی و دلایل اهمیت آثار باستانی را بیان کنند، به سادگی بگویند که چرا لازم است فرایندهای گذشته توسط باستان‌شناسان استخراج شود و در سیاست ورزی‌های دنیای معاصر مورد استفاده قرار بگیرد. برای این کار فیلم می‌سازند، کتاب منتشر می‌کنند و کارگاه‌های باستانشناسی کودک و نوجوان برگزار می‌کنند.
در ایران گرچه در چند سال اخیر چندین کارگاه آموزشی باستانشناسی کودک و نوجوان برگزار شده اما متأسفانه تلاش ساختاری‌ای در راستای ارتقا تصویر عمومی از باستانشناسی و میراث فرهنگی صورت نگرفته است، از منظری کلی همین عدم توجه به «باستانشناسی عامه» یکی از دلایل بالا بودن حجم تخریب آثار در ایران می‌تواند باشد.
کتاب «باستانشناسی چهل‌تکه: باستانشناسی برای مردم» که توسط پنج باستان‌شناس و در پنج فصل نوشته شده است یکی از نخستین تلاش‌های صورت گرفته برای آوردن باستانشناسی به میان مردم است. در این کتاب تلاش شده است با استفاده از نمونه‌های بومی و کاوش‌های صورت گرفته در ایران سیاسی امروز و به زبان ساده مفاهیم اولیهٔ باستانشناسی توضیح داده شود.
کتاب حاضر را می‌توان گامی برای پر کردن فاصلهٔ میان مردم و باستانشناسی دانست. در این کتاب افزون بر ارائهٔ باستانشناسی به زبان ساده، به دغدغه‌هایی نظیر نسبت باستان‌شناس و مردم نیز پرداخته شده است. امید است تغییر این نسبت‌ها به تدریج بتواند به گام برداشتن در راستای حفظ مواد فرهنگی و میراث باستانی یاری رساند.
کتاب «باستانشناسی چهل‌تکه: باستانشناسی برای مردم» به قلم عمران گاراژیان، لیلی پاپلی یزدی، مریم دژم‌خوی، مریم نعیمی و آرمان مسعودی، در ۵ فصل تدوین شده و سال ۱۳۹۳ انتشار یافته است.
