کتاب تاریخ ترجمه در ایران را کامران فانی ویرایش کرده و هسته اولیه آن نگارش چند مقاله دانشنامه ای درباره تاریخ ترجمه در دوره معاصر (عصر قاجار و پهلوی) بوده است که به سفارش مدیران سه دانشنامه فارسی زبان نوشته شد. نخستین روایت مدون از تاریخ ترجمه در ایران پیش از اسلام نیز به صورت چند مقاله به هم پیوسته برای انتشار در فصلنامه «مترجم» نوشته شد.
به نظر گردانندگان فصلنامه مترجم که در استان خراسان منتشر می‌شود، این مساله باب بحث تازه‌ای را درباره تاریخ ترجمه باز می‌کرد. اما مسائل مالی باعث شد این مجله متوقف شود و فقط یک مقاله از آن مقالات در مترجم چاپ شد.
چند سال بعد مدیر انتشارات ققنوس آمادگی خود را برای انتشار این مقالات در قالب یک کتاب اعلام کرد و آذرنگ نیز با این شرط که کامران فانی مقالاتش را ویرایش کند، با انتشار این کتاب موافقت کرد.
تاریخ ترجمه در ایران، از قدیمی ترین زمان خود تا امروز، شاهد جنبش های مختلف بوده است. جنبش های عصر ساسانی، سامانی، قاجاریان و جنبش های پس از انقلاب اسلامی، نمونه هایی از این تحولات هستند. بررسی این دوره ها و همچنین این که جنبش ترجمه چرا و چگونه، با چه انگیزه و هدف هایی راه افتاد، از جمله مباحث کتاب است. آذرنگ در ابتدای کتاب، آن را به «مترجمان، پیوندگران فرهنگ ها و تمدن ها» تقدیم کرده است.
تاریخ ترجمه در ایران سه بخش اصلی دارد که عبارت اند از:
بخش یکم: ترجمه در ایران باستان،
بخش دوم: ترجمه در ایران پس از اسلام (از سده های نخستین تا پایان عصر زندیه)
و بخش سوم: ترجمه در عصر قاجار.
در قسمتی از این کتاب می خوانیم: آثاری که در این سده ها به فارسی ترجمه شده است، نه تنها زیاد نیست که بسیار اندک است. جز ابوریحان بیرونی که با چند زبان آشنا بود و از سانسکریت به عربی و فارسی ترجمه می کرد، دیگر مترجمان فقط از یک زبان به زبانی دیگر، برای مثال از عربی به فارسی یا از طبری به فارسی ترجمه کرده اند. در میان مترجمان این دو سده از ابوریحان بیرونی به عنوان دانشمند پژوهشگری می توان یاد کرد که به قصد پژوهش، آشنایی با فرهنگ و تمدنی دیگر و نیز به تعبیر امروزی انتقال فرهنگی دست به ترجمه می زده است. او در مقام مترجم و با همین نمونه های اندک ترجمه که از او باقی است، در شمار مترجمان عالم، مسلط به موضوع، آشنا به زبان های مبدا و مقصد، و کاملا هدفمند در ترجمه هم قرار می گیرد.
مترجمان برخی از آثار را می توان در شمار مترجمانی قرار داد که با انگیزه اعتقادی دست به ترجمه زده اند. مثلا شرح تعرّف، ترجمه ای همراه با شرح است و ابو ابراهیم مستملی بخاری ترجمه و شرحی ارائه داده است با نثری زیبا و از عالی ترین نثرهای ادبیات صوفیانه. تسلط او به زبان های مبدا و مقصد و موضوع از همین ترجمه نمایان است. ترجمه رساله قشیریه هم از نمونه های ترجمه اعتقادی است، اثری که تسلط مترجمان را به موضوع نشان می دهد؛ اگرچه ممکن است موازینی از ترجمه دقیق در آن ها مراعات نشده باشد. این اثر از دیدگاه واژه شناسی و اصطلاح شناسی حوزه موضوعی خود، اثری درخور توجه به شمار می آید.
این کتاب با ۴۳۹ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۲۷۰ هزار ریال منتشر شده است.
———————-
*با ویرایش و اندک تلخیص
** به روزرسانی: انتشارات ققنوس فهرست و مقدمه کتاب را برای دانلود در اختیار علاقه مندان گذاشته است که از این لینک می توانید بردارید.
