کمتر از یک هفته به نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت، یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نمایشگاه‌های کتاب جهان، مانده اما هفتادوپنجمین دوره‌ی این نمایشگاه با بیانیه‌ی مدیر آن، یورگن بوس، و تصمیماتی که برای لغو برنامه‌‌ی «فلسطینی» و اضافه کردن برنامه‌های «اسرائیلی» گرفته، به تلاطم افتاده است.
یورگن بوس در بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن حماس، مستقیم اعلام کرد که «نمایشگاه کتاب فرانکفورت در همبستگی کامل در کنار اسرائیل می‌ایستد». با اینکه برنامه‌های چنین نمایشگاهی تقریبا از یک سال قبل چیده می‌شود، در این بیانیه تاکید شده که به طور ویژه برای دیده و شنیده شدن صدای یهودیان و اسرائیلیان برنامه‌های جدیدی به نمایشگاه اضافه خواهد شد.
پس از انتشار این بیانیه، گروهی از ناشران و دست‌اندرکاران نشر که قرار بود در فرانکفورت حاضر شوند، واکنش نشان دادند. انجمن ناشران امارات متحده عربی و مسئولان نمایشگاه کتاب شارجه انصرافشان را از شرکت در نمایشگاه امسال اعلام کردند و در پی آن چندین ناشر دیگر از کشورهای عرب به آنها پیوستند. در بیانیه انجمن ناشران امارات آمده: «ما مدافع نقش فرهنگ و کتاب برای تشویق گفتگو و تفاهم بین مردم هستیم… ما معتقدیم که این نقش اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد… ما قاطعانه معتقدیم که محیطی که تنوع و فراگیری را تقویت می‌کند برای جامعه ادبی و برای موفقیت هر نمایشگاه کتابی حیاتی است.»
با اینکه این بیانیه مشخصا به چیزی اشاره نمی‌کند اما از دلایل اصلی انصراف شخصیت‌ها و ناشران – اکثرا از جهان عرب – لغو مراسم اعطای جایزه به عدنیه شبلی، نویسنده‌ی فلسطینی است. او قرار بود روز ۲۰ اکتبر طی مراسمی جایزه‌ی لیبراتورپرایز (LiBeraturpreis) را به خاطر رمان «جزئیات کوچک» در نمایشگاه فرانکفورت دریافت کند. اول در خبرها آمد که با رضایت و نظر خود نویسنده این مراسم لغو شده اما کمی بعد تکذیب شد و مشخص شد که مسئولان جایزه و البته نمایشگاه کتاب فرانکفورت خودشان چنین تصمیمی گرفته‌اند و اعلام کرده‌اند که بعد از نمایشگاه در یک فرصت مقتضی جایزه را به او می‌دهند. این جایزه را داوران مستقل به آثار زنان نویسنده از آفریقا، آسیا، جهان عرب و آمریکای جنوبی اهدا می‌کنند که کمتر در عرصه‌ی جهانی فرصت مطرح شدن داشته‌اند. متولی این جایزه موسسه لیت‌پروم (Litprom) است که یورگن بوس، مدیر نمایشگاه فرانکفورت، عضو هیئت مدیره آن است.
کتاب «جزئیات کوچک» سال ۲۰۲۱ در فهرست بلند نامزدهای بوکر بین‌المللی بود و همین‌طور نامزد جایزه‌ی آثار ادبیات ترجمه‌ی آمریکا در سال ۲۰۲۰. داستان این رمان به دو بخش تقسیم می‌شود؛ تجاوز به یک دختر فلسطینی و قتل او به دست سربازان اسرائیل در تابستان ۱۹۴۹ که بر اساس رویدادی واقعی است و بخش دیگر کشف این جنایت از سوی زنی از رام‌الله، سال‌ها پس از حادثه.
ناشران مستقل از سراسر دنیا در پی انتشار بیانیه‌‌هایی هستند تا اعتراضشان را به چنین تصمیم و حذف و اضافه‌های جهت‌دار نشان بدهند. سعید خطیبی، رمان‌نویس اهل الجزایر نیز در شبکه‌های اجتماعی نوشته در برنامه‌ها و سخنرانی‌های از پیش اعلام‌شده شرکت نخواهد کرد.
با توجه به درگیری‌های خونین و کشتاری که همچنان بین حماس و اسرائیل در جریان است، به نظر می‌رسد در روزهای آینده اوضاع از این نیز ملتهب‌تر شود؛ نه تنها در غزه و اسرائیل یا حتی میان سیاست‌مداران و دولت‌ها بلکه در بین ناشران و نویسندگان و در یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای صنعت نشر جهان که می‌گوید: «در خدمت انسانیت است و تمرکزش روی گفتمان صلح‌آمیز و دموکراتیک»!
*نویسنده مدیر انتشارات نوگام است.
*عکس جلد از: گزارش مرکز اسلامی جاکارتا درباره موضوع
*عکس عدنیه شبلی از: گزارش روزنامه حریت
