روند کار آموزش و پرورش در جایگزینی واژه های فارسی علمی در کتابهای زیست شناسی مدارس حتما بی عیب نبوده است – مثلا می توانست با مشورت وسیعتر و آماده سازی زمینه ذهنی دبیران انجام شود. اما نامه اعتراضی که نمایندگان دبیران زیست شناسی نوشته اند سرتاپا عیب است. این نامه دفاعی ناقص از رخوت و عادت است. صمیمانه امیدوار باشیم که این نامه کار دو سه تن پیشکسوت عادت پرور است و عده ای هم امضا کرده اند. یعنی نماینده سواد و بینش و تعهد معلمانه این گروه از دبیران مدارس نباشد. اگر تصور کنیم سطح سواد و بینش و استدلال معلمان دروس علمی اینقدر نازل باشد مشکلی بزرگتر از فارسی کردن یا نکردن اصطلاحات علمی خواهیم داشت: عدم توازن بین “علاقه به زبان فارسی علم” و “ناتوانی دبیران درسهای علمی در فارسی” مسئولیت تازه ای بر دوش طراحان آموزش و پرورش و دوره های ضمن خدمت و دانشگاه های تربیت معلم و مدیران و والدین می گذارد؛ آنها باید مراقب باشند کتابی که فرضا خوب نوشته شده و زبان فارسی اش هم استوار است به دست دبیرانی که از فارسی بیگانه اند تدریس نشود. کتاب خوب، خوب است اما کافی نیست. باید نظر دبیران را هم جلب کرد و از دبیر باسواد و فارسی دوست و عادت شکن حمایت کرد. تعلیم خوب معلم خوب می خواهد. کتاب خوب به تنهایی کافی نیست.
متن زیر یک نمونه تاریخی از نثر مبتذل اداری است که نه گویا ست و نه رسا و ارتباطی و نه فارسی! اما بدتر از آن پر از تکرار است و فاقد ساختاری علمی و روشن. یک دو نکته قابل توجه دارد که به خوبی برجسته نشده است (مثلا بند ۱۳ و ۱۵ و ۱۹) و در متنی پرگو و سطحی گم است. پرسش این است که اگر معلمی نتواند حرف خود را بروشنی بیان کند و اعتراض خود را به صورت علمی و ساده و مستدل ارائه کند، چطور می تواند در کلاس به شاگردان اش بیان روشن و علمی را تعلیم دهد؟ – مهدی جامی
اشاره : جمعی از کارشناسان و دبیران زیست شناسی سراسر کشور با امضای طوماری اعتراضی، به جایگزینی واژگان نامانوس و نامتعارف در کتابهای این درس واکنش نشان داده و خواستار اصلاح مجدد این کتابها شدند. متن کامل این طومار را در ادامه می توانید ببینید. لازم به ذکر است سایت فانوس آماده درج پاسخ احتمالی مسئولان ذیربط به این نامه می باشد.
«به نام آفریدگارجهانیان»
موضوع: اعتراض به جایگزینی گسترده لغات نامانوس به جای واژگان زیست شناسی به:
بدینوسیله به استحضار میرسد که امضاءکنندگان ذیل که همگی کارشناسان زیست شناسی بامدارک تحصیلی لیسانس، فوق لیسانس و دکتری میباشند اقدام هیئت تالیف را مبنی بر تغییراصطلاحات علمی زیست شناسی در کتاب زیست شناسی پایه دهم، آن هم در حجم وسیع و بصورت آنی و غیرمسئولانه، بشدت مورد انتقاد قرار داده و از شما مقام مسئول تقاضا داریم که هر چه سریع‌تر نسبت به این اقدام ناروا واکنشی درخور ارائه دهید.
تبصره۱: دلایل اعتراض به این روند در ۲۵بند زیر ذکر شده است.
تبصره۲: فایل کامل اسامی معترضین بصورت مجزا ودرفایل pdf میباشد که در صورت لزوم به رویت شما مقام مسئول خواهد رسید.
دلایل نارضایتی همکاران در بکارگیری این معادلها:
۱-مشترک بودن زبان علمی در همه کشورها و غیر علمی بودن معادل‌سازی آنها، چرا که این عمل باعث ناآشنایی و عدم توانایی درک درست دانش‌آموزان و دانشجویان از تحقیقات جدید وعلم روز دنیا است.
۲-آسیب دانش‌آموزان پس از ورود به دانشگاه، چرا که به علت گستردگی بسیار زیاد منابع علمی دانشگاهی ممکن و عاقلانه نیست که آنجا نیز کلمات جایگزین استفاده شود وهمچنین مشکل تدریس استادان نیز نیازی به گفتن ندارد.
۳-غیر کارشناسانه بودن معادلهای فارسی اصطلاحات علمی که بعضا مضحک و ناشیانه و تنها با هدف ترجمه تحت الفظی جایگزین شده‌اند.
۴-نامانوس بودن واژه‌های معادل (مثل دنا بجایDNA) و غیر پارسی بودن بیشتر معادلهای تعیین شده
۵-عدم بکار گیری آنها در متون دانشگاهی و مطمئنا عدم کاربرد چنین اصطلاحاتی توسط اساتید دانشگاه‌ها [این نحوه جمله بندی شاهد خوبی است بر ابتذال فارسی نویسی!]
۶-تاثیر معکوس بر میزان فراگیری علوم در دانش‌آموزان به علت ایجاد دوگانگی در کلماتی که از سال هفتم با آنها آشنا شده‌اند.
۷-کاهش توانایی رقابتی دانش‌آموزان در آزمون‌های علمی بین‌المللی مثلا المپیاد
۸-غیر علمی وغیر اخلاقی بودن ترجمه نام‌ها و واژگان علمی که اکثرا از اسامی‌خاص و غیر قابل تغییراند.
۹-کاهش انگیزه‌های تحقیقاتی و جستجوگرانه دانش‌آموزان از کتب مرجع ومقالات علمی
۱۰-عدم توانایی دانش‌آموزان و دانشجویان برای انتقال نتایج تحقیقات احتمالی خود به دنیا ودور ماندن بیش از پیش از قافله جهانی علم
۱۱-ناهماهنگی میان آموزش علوم در دوره‌های اول و دوم متوسطه بطوری که در دوره اول این واژه‌ها بدون معادل بکار رفته‌اند در حالی که در دوره دوم فقط معادل‌هایشان مطرح است.
۱۲-تمرکز دانش‌آموزان بر روی معادلهای فارسی موجب دور شدن از جنبه علمی مباحث زیستی شده و در نهایت منجر به عقب ماندگی علمی آینده سازان جامعه خواهد شد.
۱۳-بی توجهی به نظر کارشناسی اساتید و دبیران زیست شناسی که خود نشان از بی اهمیت دانستن و بی اعتمادی به آنهاست و همچنین نشان از بی تدبیری در این عمل میباشد.
۱۴-اجبار دبیران برای بکارگیری واژه‌هایی که هیچ درک علمی از آنها ندارند موجب کاهش توانایی تفهیم عمیق تر این مفاهیم خواهد شد.
۱۵-بیان دستوری و اجباری لغات بدون توجه به مسیر عاقلانه تغییر واژه‌ها یعنی بیان واژه جدید، مشورت، توجه به اقبال عمومی و در نهایت جایگزینی
۱۶ –ایجاد حفره ای عمیق بین دانش‌آموختگان قدیم و جدید که مانع انتقال درست اطلاعات و همکاری قشر جوان و باتجربه در زمینه مطالب علمی شده و همین مورد به تنهایی میتواند ضربه ای جبران ناپذیر به پیکر علم در این مملکت وارد کند.
۱۷-برای خلق این واژه‌ها از ریشه‌هایی استفاده شده که برای خود ما فارسی زبانان هیچ مفهومی ندارد. مثلا در تولید واژه “بنلاد” برای واژه کامبیوم،بن یعنی ریشه ولی لاد چه معنایی دارد؟ یا کریچه بر اساس چه ریشه‌ای تولید شده؟
۱۸-این که واژه ای که در زبان لاتین مفهوم خاصی دارد الزاما پس از ترجمه تحت‌اللفظی همان معنا را نخواهد داشت.
۱۹-تعداد واژه‌های تغییر یافته بسیار زیاد بوده و بکارگیری آنها در این وسعت غیر ممکن به نظر میرسد.
۲۰-بر گرداندن اصطلاحات علمی به نظر یکی از نقشه‌های نرم دشمنان علم و دانش و پیشرفت کشور میباشد. در زمانی‌که شعار بومی کردن علم و تولید علم توسط مسولین تراز اول سرداده می‌شود، چگونه میتوان علوم پایه را نادیده گرفت؟ آیا دانش‌آموزان و دانشجویان ما نباید به علوم قبلی اشراف داشته باشند. آیا نباید با زبان علمی آشنایی داشته باشند؟ چگونه میتوانند به رشد علمی نایل آیند؟ ایا حذف اصطلاحات علمی رشد دانش‌آموزان و دانشجویان را باکندی مواجه نمی‌کند؟ [این بند که قرار است حساسیت سیاسی را به موضوع اضافه کند نشانه ابتذال روشن فکر و استدلال و فرصت طلبی است.]
۲۱-به نظر میرسد مافیای آموزش کشور فکر این مسئله را نیز کرده‌اند ومی‌خواهند کلاس‌های آموزش زبان تخصصی هم در آموزشگاه‌های خود دایر کنند.
[شماره ندارد]-همه خوب میدانیم برخوردهای نسنجیده درحوزه تالیف کتب میتواند مانع بزرگی در رشد و شکوفایی کشور عزیزمان باشد. باشد که همه در این همراهی تلاش کرده و مانع از تغییر طوفانی مفاهیم زیست‌شناسی شویم زیرا که این فرایند طوفانی میتواند بر علم زیست شناسی و مفاهیم فارسی اثر مخربی داشته باشد.
۲۲-درفرایند تغییر، مفاهیم معادل باید به گونه‌ای انتخاب شوند که بار علمی لازم را داشته و در توسعه و تعمق (؟) آن مفهوم در آموزش زیست شناسی به دبیران و دانش‌آموزان عزیز کمک کند.
۲۳-این فرایند به کارگروهایی مجرب و وارسته (؟) نیاز داشته که دیدی عمیق در دو حوزه زبانشناسی و زیست شناسی داشته باشند و بتوانند در ارج‌گذاری به هر دو بخش زیست شناسی و فارسی مهم واقع شوند. [یک بار دیگر این جمله را بخوانید. آیا این زبان فارسی است؟]
۲۴-فرایند پاسداشت زبان پارسی باید به گونه‌ای طراحی و اجرا شود که آسیبی به مفاهیم بنیادی زیست شناسی وارد نکرده و علاقه مندی دانش‌آموزان و مدرسان را در جهت آموزش مفاهیم به دو شکل لاتین وفارسی فراهم آورد. این فرایند آموزش نباید به هر کدام از مفاهیم زیست شناسی به زبان علمی و فارسی لطمه وارد کرده و منجر به تاثیر منفی در آموزش زیست شناسی کشور عزیزمان فراهم گرداند.
۲۵-دانش آموختگان زیست شناسی در دبیرستان باید در هر دو حوزه زیست و مفاهیم فارسی مرتبط با زیست شناسی آنچنان قوی باشند که در ادامه آموزش زیست شناسی در مقاطع بالاتر دچار مشکل خاصی نشده و در عین حال بر خود افتخار کنند که در کنار مفاهیم علمی برداشته های زبان فارسی خود افزوده‌اند. انچه مهم است آن است که این فرایند باید به تدریج نهادینه شده و جامعه علمی با آن مانوس و همراه شود. باشد که جامعه علمی کشور و خردورزان و بزرگان در حوزه تالیف کتب زیست شناسی به این همسویی لازم اما تدریجی توجه ویژه نموده و علاقه هر چه بیشتر دانش‌آموزان را به علم شیرین زیست شناسی و ادبیات کهن فارسی فراهم گردانند.
در پایان یادآور می‌شویم که ما مسلمانیم و پیامبر گرامی ما فرموده‌اند (علم را بجویید ولو در چین باشد) و آیا تنها برداشتی که از این حدیث میتوان داشت جز این است که نگاه نکنید علم کجاست و به چه زبانی است؟ هدف علم آموزی باشد نه ظواهر. [به نحوی گنگ می خواهد بگوید علم مهم است نه زبان فارسی؟ و اگر اینطور است تمام استدلال این نامه که ظاهرا در دفاع از فارسی و تعلیم است متزلزل می شود.]
رونوشت به مراکز زیر:
۱-دفتر ریاست جمهوری
۲-وزارت آموزش و پرورش
۳-دفتر تالیف کتب درسی دپارتمان زیست شناسی
۴-انجمن زیست شناسی ایران
۵-دپارتمان زیست شناسی در دانشگاه های مختلف
———————————
دفاع آموزش و پرورش (و نه دفاعیات چنانکه در متن خبر آمده!) از واژه های جدید در کتاب زیست شناسی را در ایسنا بخوانید.
