کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
خسرو یکم انوشیروان ساسانی
نویسنده: علی اصغر میرزایی
تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه، ۱۳۹۵
تاریخ گذشته همواره در خدمت فاتحان بوده است و سرگذشت فاتحان و بزرگان تاریخ آن گونه که آنان خواسته و پسندیده اند، رقم خورده است. این مجموعه به گونه ای شیرین و جذاب زندگی مهم ترین شخصیت های عصر باستان تا دوره معاصر را از لابه لای سنگ نگاره ها، دست نبشته ها، پوست نبشته ها و اسناد تاریخی، بر پایه واقعیات تاریخی موجود در این اسناد، در اختیار خواننده قرار می دهد.
در این مجموعه از زندگی نامه بزرگانی چون کوروش، داریوش و امیر کبیر خواهید خواند تا امپراتوران روم، جولیوس سزار، نرون، آرتور و دیگران.
بررسی تاریخ ایران ساسانی در زمان خسرو انوشیروان یکی از پیچیده ترین و دشوارترین پژوهش ها در زمینه ایران شناسی است. مطالعات و بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که تاریخ ایران ساسانی در زمان خسرو انوشیروان به یکی از حساس ترین برهه های تاریخی خود رسیده بود. از زمانی که اردشیر پاپکان در نبرد هرمزدگان در سال ۲۲۴م، اردوان چهارم/پنجم اشکانی را شکست داد و دو سال پس از آن در تیسفون تاج بر سر نهاد، تا زمان به تخت نشستن خسرو انوشیروان در سال ۵۳۱م، مدت زمان درازی از عمر پادشاهی ساسانی و فرمانروایی شهریاران آن بر گستره قلمرو ایرانشهر سپری شده بود. شهریاران جدید از خاندان ساسان برخاسته و پیشرفت شان را از شهر استخر آغاز کرده بودند. آن ها توانسته بودند طی چند دهه قلمرو پادشاهی اشکانیان را تصرف کنند و مرزهای خود را حتی از مرزهای اشکانی نیز فراتر برند. چیرگی آن ها بر قلمرو اشکانی و رویارویی با امپراتوری روم، از همان سال های آغازین، آن ها را درگیر مسائل فراوانی نمود که تا پایان عمر پادشاهی گریبان گیر آن ها بود؛ مهم ترین دشواری در وهله نخست درگیری و رقابت میان شاهان و بزرگان زمینداری بود که به داشتن تبار اشکانی خود افتخار می کردند و انتظار داشتند در زمان پادشاهای جدید نیز همانند گذشته، اربابان مناطق در اختیار خود باشند. دشواری دیگر شهریاران ساسانی، درگیری با دشمنان شرقی و غربی بود که بدون هیچ گسستی ادامه داشت و زمان و هزینه زیادی به خود اختصاص می داد.
بیش تر بحران هایی که در سده سوم تا پنجم میلادی رقم خورد، یا ناشی از وجود شاهان ناتوان و دست نشانده ای بود که نمی توانستند شرایط و دشواری های پدید آمده را چنان که باید و شاید حل و فصل نمایند، یا ناشی از تلاش های بلند پروازانه و جسورانه پادشاهان بود که بر آن بودند به کارهای بزرگ دست زنند اما با سیاست ها و برنامه های بلند و دور و درازی که از خود بر جای می گذاشتند در عمل، شرایط تازه و به مراتب دشوارتری را برای جانشینان نسبتا ناتوان خود رقم می زدند.
موضوع این نوشتار بررسی دوران پادشاهی خسرو انوشیروان، شهریاری است که در دوران پادشاهی طولانی او رویدادهای مهم و سرنوشت سازی در درون و برون مرزهای پادشاهی ساسانی رخ داد. بر اساس منابع، او پسر سوم کواد بود که با تلاش و پشتیبانی پدرش در رقابت با برادران مدعی بزرگ تر از خود، کاووس و جم، بر تخت شاهنشاهی ساسانی تکیه زد و با سرکوب جنبش توده های ناخشنود به رهبری مزدک و به دنبال آن، انجام اصلاحات گسترده نظامی، اقتصادی، دینی و اجتماعی، هم محبوب توده های مردم گردید و هم نزد بزرگان و اشراف و دستگاه روحانیت زرتشتی جایگاهی بسیار بالا به دست آورد. دوران پادشاهی او به دادگری و انصاف، فلسفه و دانش دوستی شهره است.
فهرست بخش ها و فصل های این کتاب:
- بخش یکم: اوضاع داخلی و خارجی پادشاهی ساسانی از اردشیر پاپکان تا کواد یکم
- فصل اول: اوضاع سیاسی، اجتماعی و قشربندی جامعه ساسانی
- فصل دوم: پادشاهی کواد
- فصل سوم: ظهور مزدک
- فصل چهارم: جنبش مزدک
- فصل پنجم: دوران دوم پادشاهی کواد
- فصل ششم: پادشاهی خسرو انوشیروان و فرجام مزدک
- بخش دوم: پادشاهی خسرو انوشیروان اصلاحات و فرهنگ و تمدن ایران ساسانی
- فصل اول: اصلاحات مالی و اقتصادی
- فصل دوم: اصلاحات دینی
- فصل سوم: اصلاحات نظامی
- فصل چهارم: اصلاحات در نظام جزایی و دادگستری
- فصل پنجم: اصلاحات اجتماعی
- فصل ششم: پیامدهای اصلاحات در جامعه ساسانی
- فصل هفتم: پادشاهی خسرو و چالش های بیرونی
- فصل هشتم: فرهنگ و تمدن ایران ساسانی در زمان خسرو انوشیروان
- بخش سوم: انوشیروان، فرمانروای دادگر؛ بزرگمهر، رایزن خردمند
- فصل یکم: شخصیت انوشیروان
- فصل دوم: داد و اندرز انوشیروان
