لطفعلی خنجی
بی بی سی فارسی
در زندگی همه ما گاه این اتّفاق می‌افتد که پس از درگذشت مرد یا زنی سرشناس بی اختیار و با افتخار بگوییم “ایشان را شخصاً می شناختم”. برای این بنده بزرگمردی که زنده یاد احمد اقتداری باشد در آن زمره است. نخستین باری که ایشان را دیدم کمتر از سی سال داشت و این بنده نوجوان بودم و دانش آموز دبیرستان. جوانی بود فرهیخته و پژوهشگر. از دوستان پدر من بودند که سنّشان از سنّ او بس فراتر بود، ولی علاقه به امر پژوهش در فرهنگ و تاریخ منطقه لارستان به هم نزدیکشان می کرد.
نخستین اثر ارزشمندش “لارستان کهن و فرهنگ لارستانی” عنوان داشت و بیش از شصت سال پیش منتشر شد. کتاب، همان طور که از عنوانش بر می آید، هم در باره تاریخ و فرهنگ لارستان بود و هم در باب زبان لارستانی.
زنده یاد از نظر تحصیلات دانش آموخته دانشکده حقوق دانشگاه تهران بود و از نظر حرفه وکیل دادگستری. امّا به همان گونه که در مورد سایر پژوهشگران بزرگ ملاحظه می کنیم آنچه رسماً آموخته بود در مقایسه با آنچه شخصاً پژوهیده بود اهمّیت کمتری داشت. آثار متعدّد دیگری از آن بزرگوار به جای مانده است که عمده ترینشان عبارتند از “خلیج فارس از دیرباز تا کنون“، “تاریخ مسقط و عمان و بحرین و روابط آنها با ایران“، و “سرگذشت کشتیرانی ایران“.
در سال ۱۳۸۴ شمسی در کنگره بزرگ فارس شناسی بزرگداشتی برای احمد اقتداری برگزار شد و در همان مراسم از تمبر پست یادبود این پژوهشگر بزرگ رونمایی شد. همچنین فیلم مستندی از زندگانی او تدوین شد که عنوانش چنین بود: “به ایران جاودانه ام”.
یکی از آثار بزرگ اقتداری کتابی است که “خلیج فارس از دیرباز تا کنون” عنوان دارد. او در آن کتاب به خلیج فارس با دو عبارت گویا اشاره کرده است: “دریای پر ماجرای ایرانی” و “گاهواره تمدّن”. در اینجا پژوهشگر بزرگ دیگری در ذهن این بنده تداعی می شود که آقای محمّد باقر وثوقی است و یکی از آثار ارزنده‌اش “تاریخ مهاجرت اقوام در خلیج فارس” عنوان دارد و به مثابه نخستین پژوهش فراگیر در باب دوره فرمانروایی پرتغالی‌ها بر جزیره هرمز و کرانه های شمالی خلیج فارس است.
برگردیم به احمد اقتداری. او مرد بزرگواری بود که این مثل را در ذهن تداعی می کرد: “شاخه هر چه پربارتر باشد خمیده تر است”. در وصیتنامه خویش از جمله می نویسد: “یکی مرغ بر کوه بنشست و خاست / بر آن کُه چه افزود و زآن کُه چه کاست”. امّا می دانیم که آن مرغ بر این کوهی که فرهنگ ایران زمین و به ویژه فرهنگ جنوب باشد بسی افزود.
بد نیست بدانیم که در سال ۱۳۹۱ شمسی شهرداری بوشهر به مناسبت “روز بوشهر” به استاد احمد اقتداری عنوان “شهروند افتخاری بوشهر” داد.
از سخاوت و بزرگ منشی او بگوییم. در سال ۱۳۸۷ شمسی در حدود پنج هزار نسخه از کتاب‌ها و اسناد شخصی خویشتن را به کتابخانه مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد.
