کمال مطلوب یا ایده‌آل‌های ایرانی
(تیر-آبان ۱۳۰۲)
به‌کوشش رضا آذری شهرضایی
با مقدمهٔ کاوه بیات
تهران: جهان کتاب، ۲۶۰ص. ۴۰۰۰۰ تومان.
صد سال از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ می‌گذرد. چه شد که جمعی از روشنفکران و فعالان جنبش مشروطیت ایران تن به پادشاهی رضاخان سردارسپه دادند و حتی شماری از آن استقبال کردند؟ ایرانیان در چه شرایطی معاوضهٔ دستاورد مشروطیت یعنی «آزادی و حق حاکمیت ملّت» را با «خودکامگی و برقراری امنیت و ثبات در کشور» ناگزیر یافتند؟
کتاب «کمال مطلوب یا ایده‌آل‌های ایرانی» نمونه‌ای از این بحث‌ها – و زمینه‌چینی‌های مطبوعاتی- برای تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی را ارائه می‌کند.
در یادداشت پشت جلد کتاب آمده است:
«ده‌ها سال سعی و تلاش ایرانیان برای پشت سر گذاشتن یک دورهٔ طولانی از افول و فروپاشی و نفوذ فزایندهٔ قدرت‌های خارجی به نهضت مشروطیت منجر شد؛ نهضتی که اگرچه با توفیق ملّت در تصویب یک قانون اساسی و تشکیل یک مجلس شورای ملّی به یک پیروزی اساسی انجامید اما این پیروزی در زمانی حاصل شد که به دلیل کاهش بیش از پیش توان و اقتدار دولت از یک‌سو و فرادستی فزایندۀ قدرت‌های خارجی از سوی دیگر، تحقق بسیاری از خواسته‌های نهضت دشوارتر از پیش شده بود…»
«در چنین فضایی، روزنامهٔ “شفق سرخ” به مدیریت علی دشتی پرسش‌هایی را مطرح کرد و از صاحب‌نظران و خوانندگان نظر خواست: “ایده‌آل ما چیست؟ چه می‌خواهیم؟ چه باید بخواهیم؟ به چه طریق و از چه راه و از کی باید بخواهیم؟ …”»
«بخش مهمی از مباحث مطرح‌شده در این نظرخواهی ازجمله مضامینی هستند که مانند بسیاری از دیگر دغدغه‌های ایرانیان عصر مشروطه، متأسفانه هنوز هم موضوعیت خود را از دست نداده‌اند؛ از یک حس نگرانی و اضطراب نسبت به وضعیت کشور گرفته تا ضرورت پشت سر گذاشتن این وضعیت از طریق رسیدگی به مواردی چون پرسش‌های “شفق سرخ“…»
فرخ الله بهرامی، سعید نفیسی، محمدعلی داعی‌الاسلام، غلامرضا رشید یاسمی، ملک‌الشعرای بهار، عباس اقبال آشتیانی، عبدالله بهرامی و… از نویسندگان این مطالب اند.
