“روزنامه‌نگاری تخصصی” یکی از آثار حسین قندی، روزنامه‌نگاری است که بتازگی چشم از جهان فروبست.
این کتاب را تعدادی از کارشناسان حوزه رسانه حاصل سال‌ها تجربه و تحقیق این روزنامه‌نگار می‌دانند. این کتاب را مرحوم قندی به دو استاد دیگر روزنامه‌نگاری ایران دکتر کاظم معتمد نژاد و نعیم بدیعی تقدیم کرده است. دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها ناشر کتاب است.
قندی در مقدمه این کتاب می‌نویسد: «اندیشه فراهم آوردن کتابی درباره روزنامه‌نگاری تخصصی از حدود سال ۱۳۶۵ ذهنم را مشغول کرد. دانشجویان در آخرین نیم سال تحصیلی‌شان واحد روزنامه‌نگاری تخصصی را می‌گذراندند و حاصل کارشان آماده ساختن یک مجله تخصصی بود. در میان مجله‌های ارائه‌شده هرچند کارهای حرفه‌ای وجود داشت اما بیشتر دانشجویان قادر نبودند، در حوزه تخصصی که کار می‌کردند، مجله‌ای همساز با انتخابشان ارائه کنند.»
بنابراین قندی تصمیم گرفت مجموعه یادداشت‌ها و تحقیق‌های خود پیرامون “روزنامه‌نگاری تخصصی در جهان و ایران” را گردآوری و با الهام از دیگر آثار در این زمینه کتاب حاضر را تألیف و روانه بازار کند.
در فصل اول این کتاب، اوبه تاریخچه روزنامه‌نگاری تخصصی در جهان و ایران پرداخته است. به روایت قندی، روزنامه‌نگاری تخصصی کوتاه زمانی پس از پیدایش مطبوعات عمومی و با مطبوعات تخصصی شکل گرفت. در ایران نیز این فاصله کوتاه بوده است و فاصله انتشار کاغذ اخبار میرزا صالح شیرازی با انتشار نخستین نشریه حقوقی و قضایی حدود سی سال است.
در همین بخش و پس از معرفی تعدادی از مهم‌ترین نشریات تخصصی در جهان به پیدایش نشریات تخصصی در ایران پرداخته می‌شود: «نکته ظریف در تاریخچه مطبوعات تخصصی در ایران این است که فاصله انتشار نشریات ادواری و یومیه با نشریات تخصصی چندان زیاد نیست. چنان‌که در ۱۷ ذی‌حجه ۱۲۸۷ ق نخستین شماره از نشریه‌ای حقوقی، قضایی و خبری با عنوان روزنامه وقایع عدلیه به همت میرزا حسین‌خان مشیرالدوله قزوینی منتشر شد. در سال ۱۲۹۳ نیز سه نشریه جدید در تهران انتشار یافت: لاپاتری (وطن، میهن) روزنامه نظامی علمیه و ادبیه، روزنامه علمی.»
لاپاتری به بارون دو نورمن بلژیکی واگذار شد. نشریه دیگر روزنامه نظامی علمیه و ادبیه بود که به کوشش حسن سپهسالار و عباس مهندس انتشار یافت که گویا از این نشریه ۱۹ شماره به چاپ رسید. سومین عنوان، نشریه‌ای دو هفتگی ولی نامرتب به نام روزنامه علمی است که آن را اداره انطباعات زیر نظر محمدحسن صنیع‌الدوله در ۲۲ ذی‌حجه ۱۲۹۳ منتشر می کرد.
بقیه نشریات تخصصی بعد از مشروطیت نیز در ادامه این فصل به خواننده معرفی‌شده‌اند. آنچه در این فصل جالب است آنکه در میان نشریات تخصصی آن روزگاران، نشریات زنان نیز جایی درخور خویش داشتند. انتشار نشریات ویژه زنان در آن سال‌ها به گفته قندی یک حرکت انقلابی بود چراکه این نشریات را بانوان تأسیس و به اداره آن می‌پرداختند. نشریه “شکوفه” یکی از این نشریات است که بعد از تعطیلی اجباری روزنامه “دانش” درآمد. انتشار این نشریه هر پانزده روز یک‌بار بود.
فصل دوم کتاب به تخصص روزنامه‌نگاری و روزنامه‌نگاری تخصصی که درواقع مکمل یکدیگرند اختصاص‌یافته و در این بخش به لزوم تربیت روزنامه‌نگار متخصص تأکید شده است. قندی معتقد است بدون تربیت روزنامه‌نگار متخصص، نشریات تخصصی نمی‌تواند رشد و ماندگاری داشته باشد.
در فصل سوم این کتاب تقسیم‌بندی روزنامه‌نگاری از چهار منظر موردبحث قرار می‌گیرد و نظرات متخصصان و تجربیات قندی هم در این فصل گنجانده‌شده است.
رده‌بندی نشریات تخصصی یکی از بخش‌های قابل‌توجه این قسمت است. در این بخش رده‌بندی نشریات تخصصی از حوزه نظامی، فلسفی تا حوزه‌های اجتماعی و … قابل‌مشاهده است. در پایان این فصل از کتاب، تجزیه‌وتحلیل روزنامه “دانش” اولین روزنامه فارسی‌زبان برای زنان ایرانی قابل‌دسترسی است.
بخش آخر کتاب نیز درباره صفحه‌آرایی و گرافیک مطبوعات تخصصی و عناصر صفحه‌آرایی است که بیشتر به بحث بصری و هنری در کار روزنامه‌نگاری ارتباط دارد و بر ضرورت توجه به زیبایی‌شناسی در نشریات تخصصی تأکید می‌کند.
این فصل با این سؤال محوری آغازشده که آیا عامل جذابیت در نشریات شکل نشریه است یا محتوای آن؟ پرسشی که به عقیده قندی قبل از انتشار هر نشریه‌ای باید به آن پاسخ گفت. در همین فصل آمده که روزنامه‌نگاران متخصص معتقدند که شکل مجله بیش از ۷۰ درصد عامل جذب مخاطب است و به‌تدریج با استمرار انتشار نشریه، سهم شکل و محتوا در جذب مخاطب به‌صورت مساوی تقسیم می‌شود و هرکدام ۵۰ درصد به جذب مخاطب کمک می‌کنند و باید این نسبت را همواره ثابت نگه داشت.
در بخش پیوست این کتاب نمونه‌هایی از صفحه‌آرایی مجله‌های تخصصی حرفه‌ای آمده است در این بخش برخی از آثار برگزیده دانشجویان قندی نیز آمده است. نمودار نشریات تخصصی نیز ازجمله پیوست‌های این کتاب است.
کتاب روزنامه‌نگاری تخصصی در سال ۱۳۸۴ برای نخستین بار چاپ و در سال ۱۳۸۷ برای دومین بار تجدید چاپ و روانه بازار شد.
حسین قندی، روزنامه‌نگار پیشکسوت عصر روز پنجشنبه سوم اردیبهشت ماه سال جاری در سن ۶۴ سالگی دارفانی را وداع گفت.
——————
* با ویرایش و اندک تلخیص
