اندیشه پویا شماره ۲۵، اردیبهشت ۱۳۹۴ به سردبیری رضا خجسته رحیمی و با همکاری مریم شبانی و علی بزرگیان. نگاهی می کنیم به کتابهایی که در این شماره از آن یاد شده یا بحث شده یا برایش پرونده سازی شده است!
هما کاتوزیان بعد از هفت سال، در نوروز ۹۴ به تهران رفته است و دست اندرکاران اندیشه پویا با او دیداری داشته اند. خبر داده است که کتابی به انگلیسی زیر چاپ دارد: عاشقی های سعدی. شامل ترجمه ۸۵ غزل او و مقدمه ای مفصل و ۶۸ تابلوی تصویرسازی شده خاص این کتاب کار محبوبه قدس. قرار است متن ترجمه و غزلها رو به روی هم در یک کتاب دوزبانه منتشر شود. قول داده که نسخه فارسی اش به همان شکل در ایران منتشر خواهد شد.
پرونده اصلی مجله به مناسبت اردیبهشت ماه که سالگرد انقلاب فرهنگی سال ۱۳۵۹ است مجموعه ای از تاریخ شفاهی است از وضعیت در چهار دانشگاه ملی (بعدتر شهید بهشتی)، علم و صنعت، دانشگاه تهران و صنعتی شریف. اما وضع چندین دانشگاه دیگر هم باید بررسی می شد از جمله دانشگاه تربیت معلم (که نقش مهمی هم در تسخیر سفارت آمریکا بازی کرد و پایگاه موسوی خوئینی ها بود). و نیز دانشگاههای شهرهای دیگری مثل مشهد و تبریز.
کتاب کوچه که بخش خاص کتاب در اندیشه پویا ست با گفتگویی خواندنی شروع می شود که در پاریس با علی اصغر حاج سیدجوادی انجام شده است. مدیر مجله نگین. می گوید من یک آنارشیست هستم!
شیوا ارسطویی یادداشتی دارد در باره غزاله علیزاده که در اردیبشت ۱۳۷۳ خودکشی کرد. عنوان اش هست: به یاد او که به فلوبر حسادت می کرد. غزاله ای که ضمن حسادت به فلوبر عاشق چخوف بود: چخوف را می پرستید و او را دربست مال خودش می دانست. وقت نوشتن گاهی به متن باغ آلبالو مراجعه می کرد.
ثمینا رستگاری در باره کتاب “زمینه های اجتماعی انقلاب ایران” نوشته دکتر بشیریه یادداشتی دارد (که در راهک هم یادداشتی در باره کتاب بازنشر کرده ایم در اینجا). نوشته رستگاری عمدتا مرور کتاب و معرفی مطالب آن است. بشیریه به دو پرسش اندیشه پویا هم به کوتاهی پاسخ داده است. ظاهرا حوصله مصاحبه نداشته.
یادداشت فرد هالیدی در باره کتاب بشیریه را هم خانم رستگاری ترجمه کرده است. به نظر هالیدی بشیریه عملکرد داخلی دولت را بررسی نکرده است.
کتاب تقدیر ما تدبیر ما، نوشته مصطفی ملکیان، هم در “بررسی ویژه” با نقد و نظرهایی از علی میرسپاسی، سعید حجاریان و علی فردوسی بحث شده است. میرسپاسی می نویسد نویسندگان ایرانی گرایش دارند حرف سیاسی خود را در قالبهای غیرسیاسی بزنند اما «سیاست حوزه ای مستقل و مهم در جوامع است و نباید آن را به اقتصاد و فرهنگ یا هنر و ادبیات فروکاست» زیرا باعث فساد می شود. به نظر او، «تفکر تمامیت خواهانه فرهنگی (چه در کلام فلسفی یا فرهنگی و حتا معنوی آن) اشتباه است و می تواند به نتایجی مانند آنچه تفکر هایدگری در آلمان و تفکر شریعتی و امثال او در ایران به وجود آورد منجر شود.» شریعتی و هایدگر چطور کنار هم نشسته اند آقای میرسپاسی توضیحی نداده است. ولی توضیح می دهد که اصلاح طلبی به عنوان یک امر سیاسی لزوما در عرصه فرهنگ یک صورت ندارد و اصلاح طلبان می توانند از نظر فرهنگی از هم متفاوت باشند گرچه همه آنها دموکراسی می خواهند.
سعید حجاریان در یادداشت خود اصلاحات سیاسی را مقدم بر اصلاحات فرهنگی می داند و به مبانی نظری اصلاح طلبی و مبانی اخلاقی آن و استراتژی اصلاح می پردازد.
از مطالب دیگر:
کاوه بیات در نقد و معرفی کلنل پسیان و ناسیونالیسم انقلابی در ایران. نوشته استفانی کرونین، ترجمه عبدالله کوثری، نشرماهی.
گفتگویی با منصوره اتحادیه مدیر نشر تاریخ در باره زندگی اش: پدرم می گفت ضعیفه نباش. خانم اتحادیه در این گفتگو ضمن بیان نکته های ارزشمندی در باره تاریخ زنان و زنان در دوره قاجار و معاصر به حضور زنان در نشر تاریخ اشاره می کند و می گوید: نشر تاریخ علاوه بر نشر، مرکز مطالعات و تحقیقات هم هست و اکثر کارکنان این مرکز خانم هستند. چندبار مردهایی آمده اند و گفته اند اگر مرکز شما مدیرش یک مرد بود بهتر اداره می شد و به لحاظ مالی منفعت بیشتری هم داشت. اما ما با تجربه خود ثابت کردیم که زنها می توانند با هم بدون هیچ مشکلی کار کنند. بوده اند دختران جوانی که در حین تحصیل یا بعد از آن با ما کار کرده اند و تجربه های گرانبهایی به دست آورده اند و تعدادی از آنها بورس گرفته اند و برای ادامه تحصیل به دانشگاههای اروپا و آمریکا رفتند. اگر هم کار کسی را نپسندیم به او حمله ور نخواهیم شد. تصور من است که زنان ملایم تر و مراقب تر هستند.
علیرضا اکبری در باره “سپیده دم رمان فارسی در آثار آخوندزاده، طالبوف و زین العابدین مراغه ای” و سپس گفتگوهایی در باره تاثیر نخستین رمان های فارسی بر ادبیات مدرن ایران با نسرین رحیمیه، حسن جوادی، علی قیصری و محمد علی سپانلو. این گفتگو باید از آخرین گفتگوهای سپانلو باشد.
یادداشت حسن میرعابدینی در باره طالبوف و مقاله کامران تلطف در باره مراغه ای و طالبوف هم از دیگر مطالب این پرونده است.
در بخش تاریخ مجلات قدیم ایران هم این بار امید ایران مهر به سراغ “فرهنگ و زندگی” رفته است. مجله ای که زیر نظر وزرات فرهنگ و هنر منتشر می شد و نخستین شماره آن در دی ماه ۱۳۴۸ در آمد. کامبیز درم بخش در یادداشتی معتقد است که هنر مدرن در فرهنگ و زندگی بود که جان گرفت. او از شاخصه های هنری مجله به گرافیک خاص و مدرن آن اشاره می کند.
گفتگویی با جلال ستاری در باره فرهنگ و زندگی هم مکمل این بخش است. ستاری نام مجله را انتخاب کرده بود و بعضی شماره ها را هم سردبیری کرده است. می گوید چون مجله دولتی بود اکثر روشنفکران فرهنگ و زندگی را باب دل خود نمی یافتند. هر قدر هم توضیح می دادیم که ما مجله را آزادانه منتشر می کنیم گوش شان بدهکار نبود. مشکلی که ظاهرا هنوز هم برقرار است و شماری از مجلات اصولا بایکوت می شوند چون به نحوی به دولت وابسته اند یا نظرهای نزدیک به دولت را منتشر می کنند.
یکی از خوبیهای اندیشه پویا این است که سهم زنان در تولید مطالب آن و نیز در مصاحبه شوندگان چشمگیر است. این را باید پای سیاست مجله گذاشت یا این واقعیت که یکی از سردبیران اش مریم شبانی است در هر صورت امر مهمی است و ستودنی.
رضا خجسته رحیمی و مریم شبانی به خاطر انتشار اندیشه پویا به دریافت جایزه امید نائل شده اند که به سهم خود به آنها تبریک می گوییم.
– م.ج
