اعلان فروش کتاب که متن آن را در زیر می خوانید بخشی از تاریخ کتاب در ایران است در دهه قبل از مشروطه. این اعلان از جهات مختلفی ارزش بحث و تحلیل دارد که امیدوارم در روزهای آتی این کار را انجام دهم (یا یکی از دوستان این کار را عهده کند و به راهک برساند). فعلا متن اعلان را با اندکی ویرایش بخوانید. بعضی غلط های املایی در نام کتابها تصحیح شده است. متن حاضر از روی نسخه پی.دی.اف تهیه شده که در انتهای مطلب می توانید دریافت کنید. – م.ج
نرگس پدرام
دفتر پژوهشهای نسخه شناسی
از گنجینۀ کم نظیر دکتر اصغر مهدوی به عنوان یکـی از منـابع بـسیار بـا ارزش و پراهمیت اسناد و کتب بسیاری در اختیار علاقمندان به تـاریخ و تجارت و کتاب و نسخ خطی و… قرار گرفته است. دکتر اصـغر مهـدوی اسناد و مکاتبات اجدادی خود را بـا دانـش و آگـاهی بـینظیـر خـویش طبقه بندی نموده است. در ذیل حـرف «ک»، پـاکتی بـا عنـوان «کتـاب و کتابفروشی» بود که از میان اسناد موجود در این پاکت اعلان زیـر جلـب توجه نمود، این اعلان مربوط به سال ۱۳۱۵ قمری (۱۲۷۵شمسی) اسـت که نشان میدهد با گذشت تقریباً ۱۱۸ سال همانگونه که شیوه چـاپ و نشر کتب تفاوت بسیار یافته، دگرگونی بزرگی در نحوه فروش و قیمـت و توزیع کتب نیز رخ داده است.
صورت فهرست مبنی بر اسامی کتـب موجـوده و اعلانـات از اداره وکالت مرکزی کلّ روزنامجات حجـره معتمدالـسّلطان آقـا میـرزا احمـد واقع به طهـران در بـازار جنـب مـسجد شـاه تیمچـه حـضرت * امین الصّنایع حجـۀالاسلام آقای امام جمعه سلمه االله تعالی مهر مربع: ملاحظه شد با آرم شیرخورشید
بر ضمیر اربابان ذوق و کمال پوشیده نیست کـه غـرض از تأسـیس ایـن اداره و مرکز جز خدمت به معارف و مطبوعـات اسـلامیه و عمـوم هموطنـان محترم نبوده است. با همه تکالیف نوکری و مشغله کثیره محض تسهیل رجوع عموم اهالی مملکت اعلان میشود که به عوناالله دویّمین فهرسـت از ادارۀ مرکزی روزنامجات و کتابخانه آن طبع و نشر میشود. اولّا هر کس در هر مقام مایل و طالب هریک از روزنامجات چه منطبعه ایـران و چـه منطبعـۀ غیر از ایران باشد رجوع به اداره مرکزی وکالت جراید فرموده و فوراً روزنامـۀ مطلوبه به اسمش جاری خواهد شد.
ثانیاً هرکس هـر کتـابی چـاپ مـصر یـا اسلامبول یا هندوستان یا ایران سوای آنچه در این صورت نوشته شده طالـب باشد اطّلاع داده به اسهل وجوه به ایـشان خواهـد رسـانید.
ثالثـاً اینکـه چـون بعضی از تجار محترم از خارج و داخل رجوعات تجارتی به اداره جراید کرده و میکنند فقط محض اطّلاع عموم هموطنان و تجّار محترم اعلان میشـود در اداره وکالت جراید تجارتخانه با کمال امانت دایر است و شعبه این تجارتخانه در اسلامبول و هندوستان و غالب ممالک محروسه امتداد دارد هرکس از تجار محترم چه در داخله و چه در خارج از ایران رجوعات تجارتی هر متاعی چـه از خرید و چه از فروش داشته باشد رجوع نموده به عنوان حق السعی معمولـه بین التجار قبول خواهد شد و لازمه امانت را مجرا خواهند داشت. مشروط کـه نام و مکان خود را واضح نوشته از جهۀ جواب اسباب اشکال نـشود.
محـض سهولت رجوع کنندگان محترم اعـلان مـیشـود هرگـاه در خـارج از طهـران هرکس رجوع و خواهش روزنامه و کتابی داشته باشد یـا مـستقیماً مکاتبـه بـا مرکز نماید یا به توسط شرکاء و وکلای محترم که اسامی ایشان مرقوم میشود رجوع نمایند.(در خاک مصر و ممالک عثمانی در اسلامبول ادارۀ شریفه اختر) (در هندوستان کلکته اداره شریفه حبلالمتین) (در بمبئی محله جیـلرود نمـره ۹۴ حاجی آقای کتابفروش شیرازی) (در تمام خط آذربایجـان مقـرب الخاقـان آقا میرزا جعفر وکسیل روزنامها) (عراق و قم و اصفهان جناب حـاجی میـرزا علی تاجر اصفهانی الشهیر به نقشینه) (در سایر ممالـک محروسـه بـه رؤسـاء پستخانه مبارکه)
اعلان با کمال اعتذار خدمت آقایان معظـم عرضـه مـیدارد هـرکس هـر کتابی بخواهد وجهش را باید نقداً ادا نموده بعد ببرند و بعد از یـک روز هـم اگر پس بیاورند قبول نخواهد شد و نسیه هم فروخته نمیشود.
چاپ اسلامبول
کلام االله از همه جور موجود هست
کلام االله با حروف سربی طبع شده، اعلا یک تومان، وسط نه قران
کلام االله ایضاً، هشت قران
کلام االله کوچک حمایلی، شش قران
کشف الظنون عربی فی اسامی کتب والفنون بسیار نایاب بود چند جلدی حقیر آورده، پنج تومان
تألیفات آقا میرزا عبدالرحیم طالبوف مؤلف کتاب سفینه طالبی با کتاب احمـد، یک تومان و ۲۵۰۰ دینار
هیئت جدید فلاماریون فرانسوی که به فارسی ترجمه شده تألیف ایضاً، هفـت قران
جلد دویم کتاب احمد تازه به طبع رسیده، هفت قران
نخبه سپهری تاریخ حضرت ختمی مأب تالیف ایضاً، ۳۵۰۰ دینار
پندنامه مارکوس قیصر تالیف ایضاً، ۳۵۰۰ دینار
فزیک [فیزیک] با حکمت طبیعی تألیف ایضاً، ۳۵۰۰ دینار
قصیده ذهبیه بائیه (عربی)، شش قران
معرفت امم و معرفت حیوان مصور (ترکی)، پنج تومان و نیم
غرایب عواید ملل(فارسی)، پنج قران
رباعیات مرحوم مولانا (فارسی)، یک تومان
گلستان سعدی خط صاحب قلم چاپ اوّلش بسیار نایـاب بـود حقیـر آورده، یک تومان
ینابیع الموده در فضایل ائمه هدا، دو تومان و دو قران
مرثیه منظومه آتشکده از نتـایج طبـع مرحـوم آقـا میـرزا تقـی حجــۀالاسـلام تبریزی، دو قران
گلستان چاپ دویم اسلامبول، هشت قران
دیوان عبید زاکانی با مطایبات آن، چهار قران
از کتابخانه های اسلامبول هرکس اطـلاع بخواهـد فهرسـت علاحـده موجـود است.
چاپ بمبئی
کلام االله قطع وزیری، هفت قران
کلام االله حمایلی، ۴۵۰۰ دینار
کلام االله خیلی کوچک، چهار قران
کلام االله فارسی که ترجمه تحت لفظی آن در متن و عـین قـرآن در حاشـیه در زمان نادرشاه افشار ترجمه شده (قیمت داده نشده)
من لایحضره الفقیه (عربی)، سه تومان
دیوان سلمان ساوجی (فارسی)، شش قران
تذکره دولت شاه سمرقندی (فارسی)، هفت قران
خلاق المعانی دیوان کمال الدین اصفهانی(فارسی)، شش قران
جمهرۀالامثال از ابی هلال عرب (عربی)، شش قران
شاهنشاهنامه از فتحعلیخان ملک الـشعراء در جنـگ ایـران و روس (فارسـی)، ۴۵۰۰ دینار
روضۀالادب (عربی)
تذکرۀالخواتین از احوال نساء از اول اسلام الی یومنا (فارسی)، پنج قران
مقایسات از سکاکی (عربی و فارسی)، سه قران
نصاب مولوی علیه الرّحمه، دو قران
اکثیرالتواریخ خلاصه تاریخ از خلقت الی آخر ائمه هدا (فارسی)، ۴۵۰۰ دینار
نهایت الطلب، دو قران
نفایس الفنون در طلسمات و نیرنجات از سکاکی (فارسی)، دو قران
کنزالاختصاص در علم کیمیا و طلسمات و غیره (عربی)، هشت قران
منتخب طریحی و حاشیه مقاتل الطالبین (عربی)، شش قران
بوستان خیال (فارسی)، یک تومان و ۳۵۰۰ دینار
مصباح کفعمی در ادعیّه و زیارات و غیره، یک تومان
سفرنامه شاه مغفور به فرنگ سفر سیم (فارسی)، یک تومان و چهار قران
سفر اول ایضاً، هشت قران
تاریخ سلاطین آصفیه (فارسی)، یک تومان و نیم
تاریخ حدیقه و سلاطین قطب شاهی جلدین، یک تومان و شش قران
شرح فصوص الحکم از محی الدین (عربی)، یک تومان و ۲۵۰۰ دینار
چاپ طهران
کلام االله با کشف آلایات، دو تومان و دو قران
ایضاً کلام االله کشف آلایات، دو تومان
اجلاد ناسخ التواریخ جلد هبوط آدم صفی(ع)، دو تومان و هفت قران
احوالات حضرت عیسی(ع)، دو تومان و ۲۵۰۰ دینار
احوالات بعثت، سه تومان و دو قران
احوالات خلفاء، چهار تومان
احوالات حضرت امیر، سه تومان و دو قران
احوالات حضرت فاطمه، هشت قران
احوالات حضرت امام حسن، دو تومان و دو قران
احوالات حضرت سیدالشهدا، دو تومان و نیم
احوالات قاجاریه، سه تومان
احوالات حضرت سیّد سجّاد، سه تومان و ۲۵۰۰ دینار
احوالات حضرت زینب خاتون، یک تومان و هفت قران
سفرنامه ناصر خسرو علوی، چهار قران
حفظ الصحه مختصر در معالجه به آب، ۱۵۰۰ دینار
قانون کانایب راهب و دروس النحویه در مقدمه تدریس علم نحو تبریز، سه قران
رساله اوصاف ناصری و دیوان اشعار شاه مغفور ناصـرالدین شـاه از تألیفـات جناب سپهر، ۴۵۰۰ دینار
دیوان اشعار ناصرخسرو علوی، یک تومان و دو قران
الف و لیل مصور، یک تومان و هشت قران
کلیات سعدی، دو تومان
کشکول شیخ بهائی، یک تومان و شش قران
شرح گلشن راز، یک تومان و ۲۵۰۰ دینار
معراج السعاده در علم اخلاق، ۳۵۰۰ دینار
نامه دانشوران جلد دویم، سه تومان و نیم
بستان السیاحه تالیف حاجی ملا زین العابدین شیروانی، سه تومان و نیم
ریاض العارفین از تألیفات مرحوم امیرالشعراء، یک تومان و نیم
تاریخ گنج دانش در تاریخ و جغرافی ایران، یک تومان و ۳۵۰۰ دینار
شرح قاموس، پنج تومان
چاپ مصر
تفسیر کشاف چاپ اول با شواهد (عربی)، هفت تومان و نیم
تذکره داوود انطاکی در طب (عربی) جلدین، سه تومان و نیم
متصرف (عربی)، دو تومان
سیر ابن هشام، دو تومان و دو قران
دیوان سید رضی رحمـۀاالله (عربی)، یک تومان و ۲۵۰۰ دینار
تذکرۀالحفاظ در تاریخ و احوالات از صدر اسلام در چهار مجلد، چهار تومان
اعلام الناس (عربی)، شش قران
تاریخ ابن اثیر (عربی) ۱۲ جلد، ۱۵ تومان
دیوان اشعار ابن مقره، یک تومان
قصیده ذهبیه بابیّه، ۵۵۰۰ دینار
ایضا چاپ طهران
مشکول ترجمه کشکول، هفت قران
کلیله دمنه، هفت قران
مناط الاحکام، شش قران
شاهنامه فردوسی، سه تومان و سه قران
کفایـۀالموحدین در سه مجلد، سه تومان و نیم
ریاض الحکایات، پنج قران
عین الحیوۀ مرحوم مجلسی، شش قران
تاریخ زینت المجالس، یک تومان و نیم
بدایع الانوار در احوالات حضرت امام موسی کاظم، چهار قران
قصص العلما، نه قران
کتاب طرازالمذهّب ناصری از تألیفات جناب جلالتماب اجل آقای سپهر در احوالات حضرت زینب خاتون که تازه تالیف و طبع گشته است در نهایت ممتازی [بدون قیمت]
چاپ بمبئی ایضا
اخلاق محسنی، شش قران
گلستان شیخ، شش قران
خسرو شیرین مصور، چهار قران
تاریخ نزهت القلوب حمداالله مستوفی، یک تومان و ۲۵۰۰ دینار
مطایبات ملا نصرالدین، ۱۵۰۰ دینار
تاریخ سر جان ملکم باعکس سلاطین قدیم و عکس بناهای قدیم ایران، پنج تومان
مفتاح الادب و مفتاح النظر در پندنامه خادم و مخدوم، شش قران
ایضاً تاریخ سرجان ملکم بدون تصویر، چهار تومان
پنج باب اوّل جامع عبّاسی، دو قران
دعوۀالحسنی در ادعیه و تعقیبات نماز، ۲۵۰۰ دینار
رجال از علّامه حلّی، هفت قران
لیلی مجنون(عربی)، دو قران
عبقات الانوار [قیمت ندارد]
مغناطیس الارواح، ۳۵۰۰ دینار
مغناطیس الابدان، ۳۵۰۰ دینار
کلیات سعدی بسیار اعلاء، دو تومان
مراثی مرحوم وصال شیرازی، دو قران
احوالات سیّدالشهدا علیهالسلام از ناسخ التواریخ سوای چاپ طهران، دو تومان و هفت قران
عجایب المخلوقات [قیمت ندارد]
اعلان عمومی کراراً داده شده که هرکس کتـاب چـاپ بمبئـی و اسـلامبول و غیره بخواهد رجوع نموده به اسهل وجوه خواهد رسانید.
چاپ بمبئی ایضاً
تقریب و تهذیب (عربی)، یک تومان و ۲۵۰۰ دینار
تاریخ روضـۀالاحباب (فارسی)، دو تومان و نیم
تاریخ تحفـۀالعالم (فارسی)، هشت قران
دیوان محتشم (فارسی)، شش قران
اخلاق جلالی، یک تومان و دو قران
اخلاق ناصری، نه قران
دیوان امیرخسرو دهلوی، یک تومان و دو قران
کیمیای سعادت، یک تومان و دو قران
تاریخ جنگ روم و روس و تصویر سلاطین عثمانی، پنج قران
تاریخ هند با تصویر سلاطین هند، پنج قران
تاریخ انگلیس و تصویر سلاطین انگلستان، پنج قران
نقدالنصوص، چهار قران
تاریخ آل برمک، چهار قران
توزک امیر تیمور صاحبقران و توزک ناپلیان، پنج قران
کشف الصنایع ازعلومات جدید و صنایع جدید به عبارت سهل ترجمه شده، ۴۵۰۰ دینار
کشف اسرار قاسمی، ۴۵۰۰ دینار
جفر جامع در علم جفر (فارسی)، چهار قران
کلیات مولانا وحشی کرمانی، ۴۵۰۰ دینار
حکایت خانم انگلیسی در وقایع آشوب هند، هفت قران
مثنوی، سه تومان
خمسه نظامی، یک تومان و دو قران
حافظ عکسی چاپ اول دویم، اول یک تومان و دویم نه قران
ایضا دیوان خواجه حافظ وسط، هفت قران
ایضا حافظ وسط، ۴۵۰۰ دینار
زبدۀالصحایف، ۵۵۰۰ دینار
کشکول شیخ بهائی، یک تومان و هشت قران
سلسبیل در عرفان، هفت قران
دیوان عرفی شیرازی، شش قران
دیوان شیخ رئیس، هفت قران
دیوان حضرت امیر، سه قران
تفسیر سوره یوسف، شش قران
چاپ طهران
سـالنامه در تـاریخ سـلاطین ساسـانیان تألیفـات جنـاب مـستطاب اجـل اعتمادالسلطنه با اسامی تمام دوائر دولتی از لشکری و کشوری، جلد اوّل یـک تومان و دو قران، جلد ثانی یک تومان و دو قران
شرح منظومه حاجی سبزواری چاپ اول دو تومان و نیم، [چاپ] دو یک تومان و دو قران
نقشه تمام ایران که تازه آقا میرزا رضاخان مهندس ترتیب داده در نهایـت ممتازی روغنی پنج تومان، الوان چهار تومان، ساده سه تومان
پندنامه حضرت امیر نظام حسن علیخان گروسی با شرح حـال و عکـس ایشان، دو قران
کتب طبّی و تشریح و جراحی و کحّالی از تالیفات جنـاب حـاجی میـرزا علی دکتر رئیس الاطبا که از فرانسه به فارسی ترجمه شده با نقشه های صحیح
جواهرالتشریح در دو مجلد، چهار تومان و نیم
طبّ پاطلوژی دوره، سه تومان و نیم
امراض عصبانی، یک تومان و ۲۵۰۰ دینار
ضیاءالعیون در کحّالی، یک تومان
تالیفات مرحوم اعتمادالسلطنه:
مرآت البلدان ناصری در چهار مجلد، چهار تومان
تاریخ منتظم ناصری در سه مجلد، دو تومان
تاریخ مطلع الشمس در سه مجلد، دو تومان و نیم
چاپ طهران ایضا
تألیفات مرحوم اعتمادالسلطنه:
خیراتٌ حسان در سه مجلد، دو تومان
تاریخ اشکانیان در سه مجلد، یک تومان و هشت هزار دینار
تدوین الجبال، ۳۵۰۰ دینار
ماثرالاثار، هشت قران
مقالات نظامیه، ۴۵۰۰ دینار
دیوان خاقانی چاپ اعلا، پنج تومان و نیم
دیوان انوری، یک تومان و نیم
شرح نصاب کوچک، دو قران
پاطلوژی میرزا ابوالحسن خان دکتر، ۳۵۰۰ دینار
تألیفات جناب حاجی نجمالدوله: بدایـۀالحساب، چهار قران
کفایـۀالحساب، یک تومان
اصول هندسه، یک تومان
تقویم هذه السّنه ایتئیل سه جور به فروش میرسد.
مرصادالعباد از شیخ نجمالدین راضی [رازی]، هشت قران
شرح قصیدۀ میرفندرسکی، ۲۵۰۰ دینار
منتخب مرصادالعباد، سه قران
اسرار نامۀ شیخ عطّار، شش قران
قانون الریاضه فی سبیل الهدایه چهل حدیث اصول کافی منظومه، سه قران
مدینه المعاجز، دو تومان و دو قران
تاریخ عالم آرای عباسی، سه تومان و نیم
فرهنگ انجمن آرای ناصری، چهار تومان و دو قران
تذکره مجمع الفصحا، شش تومان و نیم
اعلان هرگاه کتابی یا کتابخانه در طهران بخواهند به فروش برسانند اطلاع به اداره رزونامجات داده به قیمت صحیح که با دیگران تفاوت داشته باشـد خریـده وجه آنرا نقداً ادا خواهد نمود و همچنین هرکس مسکوکات قـدیم و تمـر باطلـه پستخانه مبارکه و کتب خطی مصور و غیرمصور که مال قدیم باشد و کلیـه آثـار عتیقه از هر قبیل در اداره جراید خریده میشود هرکس از امتعه فوق داشته باشـد بفرستد به قیمت اعلی خریده خواهد شد به تاریخ شهر رجب ۱۳۱۵. *
میرزا احمد امین الصنایع همدانی کتابی تحت عنـوان حفـظ الـصحه دارد و در آغـاز کـار شرکت اسلامیه امین الصنایع که وکیل روزنامه حکمت بود، در تهران امور مربوط به خریـد سهام متقاضیان را انجام میداد و مدیر شعبه تهران شرکت اسلامیه بود.
*متن را به صورت پی.دی.اف از اینجا بردارید.
