وینا فرامرزی
به نقل از محمدتقی فرامرزی
نخستین ویرایش کتاب تاریخ هنر با همین نام به فارسی ترجمه و در سال ۱۳۵۹ انتشاریافت. از آن پس، شیفتگان رشته های هنر چشم به راهِ ترجمه ای جدید از ویرایش های بعدی آن (که در سال های زنده بودن نویسنده انتشار می یافت) بودند. اما این انتظار بی پاسخ ماند. سرنوشت بیشتر کتاب های بزرگ چنین است که ناشران بین المللی، آماده سازی ویرایش های بعدی آنها را به یک یا چند نفر می سپارند تا به این ترتیب، کتاب های یادشده از دور خارج نشوند و از یادها نروند. اما پس از درگذشت جنسن در سال ۱۹۸۲، هم به ترتیب پیش گفته عمل شد هم آنکه پسر نویسنده یعنی انتونی ف. جنسن، روزآمد سازی و تکمیل نوشته ی پدر را برعهده گرفت تا نگذارد این کتاب نیز به سرنوشت کتاب های مشابه در زمینه ی هنر گرفتار آید.
من ترجمه ی جدید کتاب جنسن را در سال ۱۳۷۶ (از ویرایش ۱۹۹۵ انگلیسی) آغاز کردم. آن کتاب شامل تاریخ هنر غرب به اضافه ی فصلی درباره ی تاریخ هنراسلامی میشد. به دلیل حذف شدن تاریخ هنرهای شرق، افریقا، اقیانوسیه و آمریکا (اعم از شمالی، میانه و جنوبی) از آن ویرایش، بر آن شدم که فصل های ترجمه شده را با استفاده از منابع دیگر (از جمله آخرین ویرایش انگلیسی کتاب هنر در گذر زمان نوشته ی خانم هلن گاردنر) تکمیل کنم و کتابی به نام تاریخ هنر جهان (تهران: مازیار، ۱۳۹۱) به معنی واقعی کلمه در اختیار علاقه مندان قرار دهم.
در این فاصله، فصل مربوط به تاریخ هنر اسلامی نیز از ویرایش ۱۹۹۷ به بعد کتاب پایه ی جنسن حذف شد و به این ترتیب اثر یادشده به کتابی در زمینه ی هنر غرب به معنی اخص کلمه تبدیل شد. ترجمه ی کنونی بر اساس ویرایش ۲۰۰۳ کتاب جنسن به اضافه ی فصل تاریخ هنر اسلامی از ویرایش ۱۹۹۵ همان کتاب و ۱۱ فصل مربوط به هنرهای هند، چین، کشورهای جنوب شرقی آسیا (ویتنام، برمه، لائوس و کامبوج)، کره، جزایر اقیانوسیه، استرالیا، آمریکای شمالی، مرکزی (آمریکای میانه)، و جنوبی از آخرین ویرایش کتاب گاردنر در دسترس علاقه مندان قرار میگیرد.
از ۴۱ فصل کتاب، ۲۹ فصل مربوط به تاریخ هنر غرب و تاریخ هنر اسلامی تماماً از نوشته های اصلی خود جنسن و ویراسته ی پسرش انتونی ف. جنسن هستند. به بیان دقیق تر، این آخرین کتابی است که تمام متن آن را جنسن ها نوشته اند و بر جلد آن نیز فقط نام جنسن ها (پدر و پسر) نقش بسته است.
