از کتاب رهایی نداریم
گفتگوی اومبرتو اکو و ژان کلود کریر
به کوشش ژان فیلیپ دوتوناک
ترجمه مهستی بحرینی
تهران: نیلوفر، چاپ اول ۱۳۹۳
۳۰۸صفحه، ۱۸۰۰۰ تومان
چند سالی ست که رواج کتاب الکترونیک و در کنار آن فضای مجازی، وب سایت ها و شبکه های مختلف اجتماعی عادات مطالعه ما را دگرگون کرده اند؛ دیگر نه روزنامه ها و مجلات تیراژ گذشته را دارند و نه ما اخبار را از طریق آنها دنبال می کنیم. زمانی نه چندان دور هفته نامه ها به لحاظ ترتیب انتشار دارای کارکردی کم و بیش خبری بودند، اما امروز که اخبار به سادگی در لحظه جابجا می شوند روزنامه ها نیز از این ماهیت تهی شده اند چه رسد به هفته نامه ها.
تغییرات و پیشرفت‌های تکنولوژیک به دگرگون شدن عادات دیرینه ما انجامیده و از این منظر تبعات خاص خود را دارند. کتابهای الکترونیک تکنولوژی جالب توجه و مهمی در حوزه نشر کتاب محسوب می شود. اما این دستاورد تکنولوژیک چه تبعاتی در حوزه فرهنگ و کتابخوانی در پی خواهد داشت؟ در این سالها بسیاری کتابهای قدیمی و کمیاب در فضای مجازی در دسترس همه قرار گرفته است؛ در یک هارد کوچک می توان کتابخانه عظیمی را جابجا کرد و مدام در دسترس داشت بدون آنکه جایی را اشغال کند یا دشواری حمل نقل داشته باشد.
تکنولوژی های جدید مثل هر چیز معایب و محاسن خاص خود را دارند.برخی به سادگی با آن خو گرفته و از امکانات تازه اش استقبال کرده اند. اما برخی هم دربرابر این تغییر عادت ها مقاومت نشان داده و نه تنها با آنها اخت نمی‌شوند که حتی از راه رسیدن آنها نیز برای‌شان هراس آور است.
آیا عصر کتاب چاپی به پایان رسیده است؟ عصر لذت بردن از در آغوش کشیدن کتاب، و به مشام رسیدن بوی هوش‌ربای کاغذ و جوهر… دیگر سن و سال کتابها و نوع انتشارشان بدانها تشخص نخواهد داد و این میراث اندیشه بشری در قالب الکترونیکی وجودی نادیدنی خواهد یافت مگر این که روی صفحه تبلت ها ، ای-بوکها و… بتوان آنها را دید بدون آنکه بتوان صفحاتشان را لمس کرد. همه اینها و بسیاری موضوعات دیگر که پیامد تغییرات تکنولوژی و دگرگونی های تکنولوژیک سالهای اخیرند، دستمایه گفتگویی بسیار جذاب و خواندنی بین اومبرتو اکو و ژان کلود کریر قرار گرفته است که حاصل آن در اثری با عنوان کنجکاوی برانگیزِ «از کتاب رهایی نداریم» به همت ژان فیلیپ دوتوناک عرضه شده است؛ اثری که با ترجمه بسیار خوب مهستی بحرینی در انتشارات نیلوفر به چاپ رسیده و روانه بازار کتاب شده است.
اومبرتو اِکو رمان‌نویس، نشانه‌شناس، فیلسوف و منتقد ادبی ایتالیایی است که با کتاب های «نام گل سرخ» و «آونگ فوکو» در در ایران بسیار معروف است و ژان-کلود کَریِر فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر صاحب نام فرانسوی است که از قضا چندی پیش در ایران بود و کارگاه فیلمنامه نویسی هم برگزار کرد. از همه این ها مهمتر اینکه هر دو نفرشان از آن کتاب‌باز های شش‌دانگ هستند با کتابخانه هایی پروپیمان و باوجود اینکه سن و سالی هم از آنها گذشته پا به پای زمانه پیش آمده اند و کوشیده اند از دستاوردهای فرهنگی، فکری و حتی تکنولوژیک این سالها دور نیفتند. به هر حال این موضوع بهانه ای شده که این دو گفتگویی خواندنی را ترتیب دهند و در آن نه فقط درباره کتاب و کتاب خوانی که درباره بسیاری موضوعات جالب دیگر نیز حرف زده اند.
حافظه قوی گفتگو کننده ها و ارجاعات به‌جا و خلاقانه آنها به ادبیات و هنر در حین گفتگو، اثری را پیش روی خواننده قرار داده که کمک شایانی به درک مقتضیات زمانه می کند. کریر و به ویژه اکو معتقدند که کتابهای چاپی اختراعی همانند چرخ در زندگی انسان هستند. اکو با اشاره اینکه از راه رسیدن دوربین عکاسی باعث نابودی نقاشی نشد، همانگونه که با از راه رسیدن تلویزیون سینما نابود نشد؛ براین نکته تأکید دارد که کتاب الکترونیک زمینه ساز مرگ کتابهای چاپی نخواهد بود.
————————-
*یکی از کاستی های معرفی کتابهای ترجمه این است که عنوان کتاب اصلی داده نمی شود. در این مورد هم تقریبا یقینی است که عنوان را مترجم و ناشر محترم تغییر داده اند. احتمالا کتاب اصلی این کتاب است:
Conversations About the End of Time
