ترجمه و تفسیر انگلیسی قرآن به سرپرستی و سرویراستاری سید حسین نصر کاری است در چارچوب سنت‌گرایی و مذهبِ خاصِ ایشان یعنی «مریمیه»: کوشش برای انعکاس دیدگاه‌های غالب در مذاهب گوناگون کلامی و فقهی اسلامی در عین گرایش مدرن به سنت و ایده‌های خاص «حکمت خالده» و اندیشمندانی چون رنه گنون، فریتهوف شوآن و آناندا کوماراسوامی.
مبین وید در مطلبی که سید علی آقائی ترجمه کرده و بر آن حواشی نوشته (در آینه‌ی پژوهش شماره‌ی ۱۵۵) این ترجمه را از موضعی حوزوی (و در همان سیاق تحسین‌برانگیز) بررسیده است. در نظر ایشان «رنگ و بوی لیبرال و سکولار» نداشتن و «امانت‌داری نسبت به سنت» از نقاط قوت اثر نصر است.
می‌دانیم که «سنت‌گرائی» به اندازه‌ی لیبرالیسم و سکولاریسم «مدرن» و «سکولار» است. دست آخر، آقای نصر یک ایدئولوژی را از میان ایدئولوژی‌های مدرن علیه ایدئولوژی‌های دیگر و حتا خود تجدد برگرفته است. تفاسیر تکثرگرای کتاب بر مبنای سنت‌گرایی و «وحدت ذاتی ادیان توحیدی» در فرقه‌ی مریمیه، عجب نیست که به چشم بسیاری از مؤمنان شگفت و مناقشه‌برانگیز بیاید.
ترجمه و تفسیر نصر آگاهانه از مبانی و روش‌های تاریخی، زبانی و اجتماعی در قرآن‌شناسی جدید دوری جسته و این را مایه‌ی اعتبار خود انگاشته است. به واقع، از این منظر البته جایگاه کتاب بسی فروتر از الگوهای ترجمه و تفسیر کتاب مقدس (The Study Bible) است. مولف مقاله تأسف خورده که کتاب «در جاهایی از جمله در مسأله‌ی رجم و کثرت‌گرائی دینی، اجماع مسلمانان را نقض کرده است.»
گفتن ندارد که اجماع، ابزاری ایدئولوژیک و فاقد ارزش معرفت‌شناختی است. در تاریخ فقه اجماع بر سر مسأله‌ای جز به ندرت شکل نگرفته است. مهم‌تر از آن، هیچ اجماعی بر سر معنا و شرایط حجیت اجماع وجود ندارد! حتا درباره‌ی این‌که آیا اجماع حجت (دلیل و معیار) است یا نه و نیز این‌که آیا اجماع اصلی مستقل در استدلال فقهی است یا حکایت از اصلی دیگر مانند سنت می‌کند میان علمای قدیم کلام و فقه اختلاف نظر بوده است.
بسیاری متکلمان و اصولیان اصل اجماع را بر پیش‌فرض‌های خیال‌پردازانه‌ای مانند امکان «عصمتِ امتِ اسلامی» یا «کاشف از رأی امام معصوم» بودن استوار کرده‌اند. طی تاریخ، اجماع، برای سرکوب مخالفان و منتقدان مذهب حاکم (یا ارتدوکسی) به کار رفته است.
در نتیجه، این قول رایج که منابع فقه کتاب، سنت، عقل و اجماع است هم از نظر مفهومی نادقیق است هم از نظر تاریخی نادرست.
سخن درباره‌ی ترجمه و تفسیر نصر را به مجالی دیگر باید واگذاشت.
*متن کامل مقاله آینه پژوهش را می توانید از اینجا دریافت کنید.
| چکیده | |
| کتاب قرآن محقق: ترجمه و شرحی نو، حاصل پروژه ای است که از سوی انتشارات هارپر کالینز در سال ۲۰۱۵ انجام شده است و در آن برای نخستین بار تفسیری کامل از قرآن به زبان انگلیسی در اختیار خوانندگان قرار می گیرد. کتاب مذکور، کتابی جامع و شمول گراست و مؤلفان آن گروهی از محققان مطالعات اسلامی هستند که زیر نظر حسین نصر و با مشارکت جانر دالی، ماریا دکیک، جوزف لامبارد و محمد رستم، فعالیت کرده اند. آن ها در ترجمه و تفسیر آیات قرآن هر دو رویکرد شیعی و سنی را در نظر داشته اند و عموماً به آن دسته از اصول عقاید پرداخته اند که با گرایش های مختلف کلامی غالب در اندیشه اسلامی همخوان باشد. نوشتار حاضر ترجمه ای است از مقاله مبین وید که وی در مقاله خود، به مرور انتقادی و نسبتاً جامع کتاب قرآن محقق پرداخته است. وی نخست، به اختصار چشم انداز کنونی ترجمه های قرآن را ارائه داده و در ادامه، ویژگی های کتاب قرآن محقق را مورد مداقه قرار می دهد. در انتها، برخی ملاحظات پیرامون کتاب از قبیل خروج از اجماع در حکم رجم و کثرت گرایی دینی را متذکر می شود. |
