«تزوتان تودوروف»، منتقد و نظریه‌پرداز ادبی، فیلسوف، تاریخدان، جامعه‌شناس و مقاله‌نویس مطرح بلغاری-فرانسوی در سن ۷۷ سالگی در پاریس درگذشت.
«تودوروف» در دهه ۱۹۷۰ با آثاری که درباره نقد ساختارگرا به نگارش درآورد، به شهرت رسید. در سال ۱۹۷۳ کتاب «فانتزی: نقد ساختارگرا بر یک ژانر ادبی» از این نویسنده منتشر شد که در آن با رویکرد ساختارگرایانه آثاری چون «هزار و یک شب» و «مسخ» کافکا مورد بررسی قرار گرفت. او در آثار بعدی خود به شخصیت‌های روشنفکری همچون «ژان ژاک روسو»، «بنژامن کنستان» و «میخائیل باختین» پرداخت.
تودوروف که در بلغارستان مدرک دانشگاهی گرفته بود و توصیه‌ای از دانشگاه صوفیه در دست داشت، برای نخستین‌بار هنگامی با ماهیت محافظه‌کارانه دانشگاه سوربن پیش از ۱۹۶۸ آشنا شد که از دانشکده ادبیات آنجا انجام پژوهش در زمینه نظریه ادبی را درخواست کرد. رئیس دانشکده به سردی به اطلاع تودوروف رساند که در دانشکده او پژوهش در زمینه نظریه‌های ادبی انجام نمی‌گیرد و هیچ موردی هم برای این کار وجود ندارد. تودوروف جوان به مطالعه در کتابخانه سوربن پرداخت و از طریق یکی از کارمندان کتابخانه سرانجام با ژرار ژنه تماس گرفت و او به تودوروف پیشنهاد کرد که در سمینار رولان بارت در مدرسه مطالعات عالی علوم اجتماعی شرکت کند. تماس او با بارت او را قادر ساخت که مقالاتی برای نشریه پرنفوذ نشانه‌شناسی بینارشته‌ای، یعنی «کمونیکاسیون» بنویسد.
این فیلسوف ۷۶ ساله پیش از این و در سال ۱۳۸۵ و با دعوت انجمن ایران‌شناسی فرانسه به تهران سفر کرده و سخنرانی‌هایی نیز داشته است. سخنرانیهای او در کتابی با عنوان «از ادبیات تا اخلاقیات» منتشر شد.
از این فیلسوف تاکنون ۲۱ اثر منتشر شده که از آن جمله می‌توان به «مواجهه با بی‌نهایت»، «شاعرانگی نثر»، «میخائیل باختین: اصول گفت‌وگو»، «در باب تنوع انسانی» و «باغ ناکامل: میراث بشری» اشاره کرد. تعدادی از آثار او به فارسی ترجمه شده که از میان آنها می‌توان به «از ادبیات تا اخلاقیات»، «ادبیات در مخاطره»، «بوطیقای ساختارگرا» و «منطق گفت‌وگویی میخائیل باختین» اشاره کرد.
شبکه خبری یورونیوز در گزارشی به نقل از خانواده‌اش گفته است که او در روزهای پایانی عمرش مشغول کار کردن برای تکمیل کتابی با عنوان «پیروزی هنرمند» بود. در ادامه گزارش کتابشناسی کوتاهی از برخی آثار او که به زبان فارسی منتشر شده را می‌خوانید:
کتاب «ادبیات در مخاطره»
این کتاب را می‌توان به نوعی عصیان تودوروف علیه آرای پیشینش دانست. او که سال‌های سال به تفسیر فرمالیستی‌اش از ادبیات شهره بود، در این کتاب کوچک از لذت ادبیات می‌گوید و معنایی که به زندگی آدمیان می‌دهد.
او ستایش خود را نثار شعر وردزورث می‌کند -که دست جان استوارت میل را در حضیض افسردگی گرفت- و نثار قهرمانان استاندال و مولیر -که در آشویتس به داد شارلوت دلبو رسیدند.
تودوروف دیگر در ایام پیری تفاسیر ساختارگرایانه را کنار گذاشته و از لذت همقدم‌شدن با پرنس میشکین در خیابان‌های خلوت سن پترزبورگ می‌گوید.
او در پیش‌گفتار این کتاب می‌نویسد: «اگر امروز از خود بپرسم چرا ادبیات را دوست می‌‌دارم، اولین چیزی که به ذهنم می‌آید این است: ادبیات یاری‌ام می‌کند تا زندگی کنم. دیگر آن‌قدرها هم مثل نوجوانی از ادبیات انتظار ندارم مرا از آسیب‌های مواجهه با آدم‌های واقعی دور نگه دارد. ادبیات مرا از تجربه‌های واقعی محروم نمی‌سازد، بلکه چشم‌انداز جهان‌هایی را در ادامه جهان واقعی پیش چشمم می‌گشاید و مجال می‌دهد به درک بهتری از آنها برسم. گمان نمی‌کنم تنها کسی باشم که چنین نگاهی به ادبیات دارد. ادبیات موجزتر و بلیغ‌تر از زندگی روزمره و البته نه یکسره متفاوت از آن، جهانمان را وسعت می‌بخشد و تشویق‌مان می‌کند به شیوه‌هایی دیگر درکش کنیم و سامانش دهیم».
کتاب «ادبیات در مخاطره» با ترجمه مهدی شجاعی در ۹۰ صفحه به همن نشر ماهی در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
کتاب «بوطیقای ساختارگرا»
«تودوروف» در این کتاب بر آن است روایتی ساختارگرایانه از نظریه ادبی به دست دهد و طی آن چارچوب، اصول، مقوله‌ها و مفاهیم اصلی و چگونگی به کارگیری آن در بررسی متون ادبی را به گونه‌ای فشرده عرضه کند.
تعریف بوطیقا، تحلیل متن ادبی، بوطیقا و تاریخ ادبی و بوطیقا و زیبایی‌شناسی از مباحث این کتاب به شمار می‌رود. پایان کتاب شامل کتابنامه، واژه‌نامه فارسی به فرانسه، واژه‌نامه فرانسه به فارسی و نمایه است.
کتاب «بوطیقای ساختارگرا» با ترجمه محمد نبوی با شمارگان دو هزار و ۲۰۰ نسخه در ۱۴۴ صفحه از سوی نشر تهران به چاپ رسیده است.
کتاب «منطق گفتگویی میخائیل باختین»
این کتاب را داریوش کریمی به فارسی برگردانده است. کتاب «منطق گفتگویی میخائیل باختین» در هفت فصل تدوین شده است. «زندگی‌نامه»، «معرفت‌شناسی علوم انسانی»، «گزینش‌های اساسی»، «نظریه گفتار»، «بینامتنی»، «تاریخ ادبیات» و «انسان‌شناسی فلسفی» عنوان فصل‌های کتاب است.
در توضیح پشت جلد اثر می‌‌خوانیم:
«باختین از بزرگ‌ترین و اثرگذارترین نظریه‌پردازان ادبی در سده بیستم و از برجسته‌ترین اندیشمندان در گستره علوم انس
انی شمرده شده است. نویسنده‌ی کتاب که از نظریه‌پردازان نامی ادبیات است در این اثر چیزی مابین گزیده‌ی آثار و شرح و تحشیه فراهم کرده است: مهم‌ترین قطعه‌های آثار عمده‌ی باختین را عینا نقل کرده و در خلال آن به شرح و بسط و تفسیر و توضیح آن قطعه‌ها پرداخته است. به گونه‌ای که نزدیک به نیمی از کتاب نوشته‌های خود باختین است. تصویری که سرانجام برای خواننده ترسیم می‌شود چهره‌ی درخشان اندیشمندی است که برخی از بدیع‌ترین، بکرترین و تفکرانگیزترین اندیشه‌های مطرح در ادبیات و انسان‌شناسی فلسفی و زبان‌شناسی امروز را برای نخستین‌بار بیان کرده است.»
کتاب «منطق گفتگویی میخائیل باختین» نوشته تزوتان تودوروف با شمارگان سه هزار نسخه در ۲۲۴ صفحه از سوی نشر مرکز منتشر و روانه بازار کتاب شده است.
——————————————-
از دیگر کتابهای تودوروف در فارسی:
- بوطیقای نثر / ترجمه انوشیروان گنجی پور / نشر نی
- روح روشنگری/ ترجمه عبدالوهاب احمدی/ نشر آگه
- درآمدی به روایت شناسی / به همراه رولان بارت و جرالد پرینس / ترجمه هوشنگ رهنما/ نشر هرمس
- تودوروف در تهران / سخنرانیهای تودوروف در خانه هنرمندان / ترجمه آزیتا همپارتیان / نشر چشمه
- گفتگوی رامین جهانبگلو با تودوروف در مجله گفتگو (از طریق نورمگز)
