مرتضی قاسمی
فرهنگستان زبان و ادب فارسی
فرهنگ موضوعی فارسی: راهنمای واژه‌یابی،
بهروز صفرزاده
تهران: نشر نو با همکاری نشر آسیم، ۲۰۸۰ صفحه
شمارگان ۷۷۰ نسخه، بها ۲۰۰هزار تومان
بهروز صفرزاده
تهران: نشر نو با همکاری نشر آسیم، ۲۰۸۰ صفحه
شمارگان ۷۷۰ نسخه، بها ۲۰۰هزار تومان
فرهنگ موضوعی فارسی فرهنگی است که در آن واژه‌ها و اصطلاحات فارسی امروز بر اساس دسته‌بندی موضوعی و معنایی مرتب شده‌اند، نه بر اساس ترتیب الفبایی؛ بدین معنی که در این فرهنگ واژه‌هایی که ازلحاظ موضوعی و معنایی با یکدیگر در ارتباط‌اند در کنار هم می‌آیند. مهم‌ترین کاربرد فرهنگ موضوعی این است که به مخاطب در یافتن واژه‌ها و اصطلاحات مناسب برای بیان اندیشه‌هایش یاری می‌رساند.
فرهنگ حاضر گنجینهٔ دسته‌بندی‌شده و مقوله‌بندی‌شده‌ای از ۳۵٬۰۰۰ واژه و اصطلاح رایجِ فارسی امروز است که در قالب ۲۲ فصل و ۱۲۵۰ مقوله آمده‌اند؛ بدین صورت که ابتدا تمام مفاهیم زبان در یک دسته‌بندی کلی به ۲۲ دستۀ موضوعی تقسیم شده‌اند، سپس دسته‌بندی‌ها جزئی‌تر شده و «مقوله‌ها» یا «خوشه‌های معنایی» تشکیل گشته‌اند و نهایتاً واژه‌ها و اصطلاحات هر مقوله، به ترتیب الفبا، آمده و تعریف شده‌اند.
چهارچوب فرهنگ حاضر فارسی امروز است، اما مؤلف، برای تنوع و اطلاع‌رسانی بیشتر، در بعضی از مدخل‌ها معادل‌های قدیمی واژه را هم آورده است. دسته‌بندی ۲۲گانۀ فرهنگ موضوعی فارسی عبارت است از:
۱. زندگی، تولد، مرگ؛
۲. جانداران، گیاهان، جانوران، انسان؛
۳. بدن، اندام‌ها و کارهایشان؛
۴. بیماری‌ها، پزشکی، بهداشت، آرایش؛
۵. خوردن، خوردنی‌ها، آشپزی؛
۶. جهان، طبیعت، نور، رنگ، دما؛
۷. مکان، جهت، حرکت، فشار، ضربه، حمل و نقل، سفر، وسایل نقلیه؛
۸. زمان، تاریخ، تقویم، شروع، پایان؛
۹. مقدار، تعداد، اعداد، ریاضیات، شکل، حجم؛
۱۰. ماده، صنعت، وسایل، ابزارها، سلاح، ساختمان، خانه و لوازمش، پوشش؛
۱۱. داشتن، مالکیت، بخشیدن، خریدوفروش، اقتصاد، پول؛
۱۲. کار، توانایی، فعالیت، تصمیم، نیاز؛
۱۳. سرگرمی، بازی، ورزش؛
۱۴. کشور، جامعه، خانواده، فامیل، دوستی، رفت‌وآمد، ازدواج؛
۱۵. قانون، حکومت، سیاست، جرم، مجازات، جنگ، ارتش؛
۱۶. فکر، ذهن، آگاهی، اطلاع‌رسانی، توجه، جست‌وجو؛
۱۷. زبان، خواندن و نوشتن، آموزش، ادبیات، تصویر، هنر؛
۱۸. احساس، عواطف، اخلاق، رفتار؛
۱۹. اعتقاد، دین، خرافات، افسانه؛
۲۰. وجود، حقیقت، روی دادن، شدن، تغییر؛
۲۱. آشکار، پنهان، نشان دادن، به نظر رسیدن؛
۲۲. مقولات دیگر: تأثیر، رابطه، شباهت، ویژگی.
۲. جانداران، گیاهان، جانوران، انسان؛
۳. بدن، اندام‌ها و کارهایشان؛
۴. بیماری‌ها، پزشکی، بهداشت، آرایش؛
۵. خوردن، خوردنی‌ها، آشپزی؛
۶. جهان، طبیعت، نور، رنگ، دما؛
۷. مکان، جهت، حرکت، فشار، ضربه، حمل و نقل، سفر، وسایل نقلیه؛
۸. زمان، تاریخ، تقویم، شروع، پایان؛
۹. مقدار، تعداد، اعداد، ریاضیات، شکل، حجم؛
۱۰. ماده، صنعت، وسایل، ابزارها، سلاح، ساختمان، خانه و لوازمش، پوشش؛
۱۱. داشتن، مالکیت، بخشیدن، خریدوفروش، اقتصاد، پول؛
۱۲. کار، توانایی، فعالیت، تصمیم، نیاز؛
۱۳. سرگرمی، بازی، ورزش؛
۱۴. کشور، جامعه، خانواده، فامیل، دوستی، رفت‌وآمد، ازدواج؛
۱۵. قانون، حکومت، سیاست، جرم، مجازات، جنگ، ارتش؛
۱۶. فکر، ذهن، آگاهی، اطلاع‌رسانی، توجه، جست‌وجو؛
۱۷. زبان، خواندن و نوشتن، آموزش، ادبیات، تصویر، هنر؛
۱۸. احساس، عواطف، اخلاق، رفتار؛
۱۹. اعتقاد، دین، خرافات، افسانه؛
۲۰. وجود، حقیقت، روی دادن، شدن، تغییر؛
۲۱. آشکار، پنهان، نشان دادن، به نظر رسیدن؛
۲۲. مقولات دیگر: تأثیر، رابطه، شباهت، ویژگی.
مطابق فهرست، محتوای فرهنگ موضوعی فارسی از این قرار است: پیشگفتار؛ منابع؛ دسته‌بندی بیست‌ودوگانهٔ مفاهیم؛ مقولات؛ فرهنگ موضوعیِ فارسی (متن کتاب)؛ نمایۀ الفبایی که با استفاده از آن می‌توان جایگاه هر واژه و اصطلاح را در متن فرهنگ یافت.
*بهروز صفرزاده پیش از این کتاب فرهنگ فارسی گفتاری را منتشر کرده است. نقد امید طبیب زاده را بر آن می توانید در آکادمیا بخوانید. – راهک
