فاطمه صادقی
کتاب زندگی همچون سیاست نوشته آصف بیات دربرگیرنده برخی از بهترین و واقعبینانه ترین تحلیلها و بینشها در مورد جوامع خاورمیانه ای است که در پی سالها تحقیق، مشاهده، تجربه و زندگی نویسنده در مناطق مختلف خاورمیانه شکل گرفته اند.
اولویت نویسنده در این کتاب توصیف (و نیز تجویز) «پیشروی آرام» است؛ استراتژی مردمیِ جایگزینی برای جنبشهای اجتماعی و سیاسی برای مقابله با مثلث اسلامگرایی، نولیبرال شدن اقتصاد، و حکومتهای خودکامه ای که به صورت یکجانبه قرارداد اجتماعی خود را با مردم لغو کرده اند.
پیشروی آرام، به رغم محاسنش، عمدتاً غیرسیاسی است و لذا از ظرفیت محدودی برای تغییرات کلان برخوردار است. اما آن طور که نویسنده تشریح می کند، بعضاً از ظرفیت سیاسی شدن برخوردار است که در تحولات سیاسیِ چند سال اخیر در بسیاری از جوامع خاورمیانه بروز یافت.
این اثر در چند سال گذشته به زبانهای گوناگونی ترجمه شده است، اما تاکنون بخت انتشار به زبان فارسی را نیافته است. از این کتاب دو نسخه موجود است: نخست، نسخه سال ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ که نخست در انتشارات دانشگاه استنفورد و سپس در انتشارات دانشگاه آمستردام به چاپ رسیده است و دیگری نسخه بازنگری شده سال ۲۰۱۳ از انتشارات دانشگاه استنفورد. این ترجمه عمدتاً بر اساس نسخه نخست صورت گرفته، با این توضیح که در ترجمه فارسی، فصول ۸ و ۱۵ به متن اضافه شدند که در نسخه قدیمی موجود نبودند و فصل ۱۲، یعنی «خیابان عربی» ترجمه نسخه جدیدی از مقاله نویسنده است.
در ضمن ترتیب بخشها و فصول نیز با صلاحدید مؤلف تغییر کرد. در زمستان ۱۳۹۰شمسی حول و حوش زمانی که این ترجمه رو به پایان بود، انقلابهای عربی به وقوع پیوستند. این وقایع باعث شدند تا نویسنده در نسخه قبلی تجدید نظر کند. البته همپای تحولات اخیر در خاورمیانه مقالات و مصاحبه های دیگری هم از نویسنده به چاپ رسیده اند. در نسخه جدید زندگی همچون سیاست، برخی از فصول نسخه پیشین حذف شده و فصول دیگری اضافه شده اند.
در نسخه جدید، فصل دوم با عنوان «تحلیل یک بیانیه» حذف شده است. از بخش نخست، عنوان فصول و بخش اعظم محتوای آنها، بدون تغییر مانده است، اما در بخش دوم، فصل هشتم با عنوان «تهران: میدان نبرد» اضافه شده است که در نسخه اول موجود نیست و در این ترجمه جا با عنوان «تهران: شهرِ جری» وارد شده است که ترجمه ای است از نسخه پیشین اما جداگانه همین مقاله.
در بخش سوم نیز، فصول پیشین، تغییر نام داده و فصلی جدید درباره “جنبش سبز” به آن اضافه شده است.
نظر به اهمیت مطالب واردشده در نسخه جدید کتاب، امیدوارم در آینده فرصت ترجمه آنها فراهم شود. در مجموع، این ترجمه، بین نسخه های اول و دوم کتاب قرار دارد: از ویرایش اول، کاملتر است، اما از ویرایش دوم، ناقصتر. جا دارد از علی معظمی عزیز که پیشنهاد ترجمه این کتاب را داد و در تلاش ناکام برای چاپ آن متحمل مرارتهای بسیاری هم شد، قدردانی کنم. از ابراهیم محمودی هم بسیار سپاسگزارم که این ترجمه را با متن اصلی تطبیق داد و باعث بهبود بسیارِ آن شد.
از پیش‌گفتار آصف بیات
مقالاتی که در این مجلد گرد آمده‌اند؛ در باب عاملیت و تغییر در خاورمیانهٔ مسلمان‌اند؛ جوامعی که در آنها به نظر می‌آید دین موقعیت مهمی داشته باشد. تمرکز آنها به ویژه بر صورت‌بندی تحولات سیاسی-اجتماعی‌ای است که توسط نیروهای اجتماعی داخلی، یعنی گروه‌ها و افراد ایجاد می‌شود. در اینجا بر شیوه‌های متنوعی متمرکز شده‌ام که مردم عادی، فرودستان، یعنی تهیدستان شهری، زنان مسلمان، جوانانی که در حال آشنایی با جهان‌اند و دیگر توده‌های مردم از طریق آنها تلاش می‌کنند بر تغییر و تحولات جوامعشان از رهگذر خودداری از خروج از عرصه اجتماعی و سیاسی‌ای که تحت کنترل دولت‌های خودکامه، سیطرهٔ اخلاقی و اقتصادهای نولیبرال قرار دارد، تأثیر بگذارند و فضاهای جدیدی را خلق و کشف کنند که بتوانند نارضایتی خود را بر زبان آورده و به منظور دستیابی به زندگی بهتر ابراز وجود کنند.
ابزارهایی که از طریق آنها مردم عادی جوامع خود را تغییر می‌دهند، صرفاً به تظاهرات و انقلاب توده‌ای محدود نمی‌شود؛ آنها بازتاب بسیج مردمی‌اند؛ اما مردم بیشتر به آنچه «نا جنبش» خواهم نامید روی می‌آورند که عبارت است از اقداماتِ جمعی میلیون‌ها فعالِ فردی که در میادین، کوچه‌پس‌کوچه‌ها، دادگاه‌ها یا اجتماعات انجام می‌گیرد. از این‌رو این کتاب، درباره «هنر حضور» است؛ داستان عاملیت در زمانه عسرت.
یادداشت سایت درنگ
کتاب «زندگی همچون سیاست: چگونه مردم عادی خاورمیانه را تغییر می‌دهند» را آصف بیات در سال ۲۰۱۰ نوشته و فاطمه صادقی آن را به فارسی ترجمه کرده است اما متأسفانه این کتاب امکان انتشار در ایران و به زبان فارسی را پیدا نکرد. سایت درنگ فایل پی‌دی‌اف این کتاب را با اجازه مترجم آن در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد.
برای دریافت کتاب «زندگی همچون سیاست: چگونه مردم عادی خاورمیانه را تغییر می‌دهند» اینجا را کلیک کنید.
