شماره ۵۶، بهار ۱۳۹۴
فهرست مطالب، چکیده یا بند اول مقاله و نسخه پی.دی.اف هر مقاله را در زیر می یابید:
- نقدِ نقدِ نقدِ ترجمه
- علی خزاعی فر: در پی نقدِ چند کتاب از مترجمان صاحب نام در فضای مجازی، این بحث مطرح شده که آیا می توان ترجمه ای را به صِرف وجود تعدادی غلط بی ارزش دانست و آیا اساساً این روش نقد ترجمه درست است که متن ترجمه را با متن اصلی مقایسه کنیم و موارد غلط را از ترجمه بیرون بکشیم و به استناد آنها درباره کل ترجمه داوری کنیم؟ برخی مترجمان و صاحبان اندیشه این نقدها را به نقد کشیده اند تا از حیثیت مترجمان و ضرورت ترجمه در شرایط کنونی دفاع کنند. در این مقاله ابتدا به سابقه روش غلط یابی در نقد ترجمه اشاره می کنم. سپس برخی نقدهایی را که بر این شیوه نقد ترجمه وارد شده تحلیل می کنم. و در پایان با توجه به وضعیت ترجمه در ایران به شیوه ای کاراتر در نقد ترجمه اشاره می کنم.
- ترجمه چیست (۳): دریدا
- مرضیه ملک شاهی: هرگاه سخن از نادرست بودن تقابلهای دوگانه، عدم قطعیت معنا، برساختهبودن دانش، و بازی بیپایان دالها میشود، بیدرنگ اولین نامی که به ذهن میآید نام ژاک دریداست. از میان اندیشمندان نیمه دوم قرن بیستم کمتر کسی به اندازه دریدا توانسته است چنین عمیق و بنیادی درک ما از ماهیت نوشتن و ادبیات را تغییر دهد. او قدیس ضد-بنیادگرایی و ضد-ذات گرایی پساساختارگرایان است. در این مقاله به اختصار نظریه ساختارشکنی دریدا و نیز دیدگاه او درباره ترجمه را معرفی می کنیم.
- گفت و گو با مژده دقیقی
- خزاعی فر: خانم دقیقی، در ابتدا مایلم کمی درباره خودتان صحبت کنید. بفرمایید چه افراد و وقایعی در گرایش شما به ترجمه دخیل بودهاند؟ آیا در کودکی و نوجوانی با کتاب مأنوس بودید؟ آیا در نوجوانی دغدغۀ نوشتن داشتید؟ می دانید که ما در گفتگوهایمان با مترجمان ادبی معمولاً این سوال را می پرسیم چون ترجمه ادبی را آفرینش ادبی می دانیم و لذا معتقدیم کسی تصادفاً مترجم ادبی نمی شود.
- برگهایی از تاریخ ترجمه (۲): حکمت ناصریه
- همایون محمدشاهی: کتاب حکمت ناصریه نخستین ترجمه کتاب گفتار در روش به کار بردن عقل نوشته دکارت به فارسی است. این کتاب که با اجازه ناصرالدین شاه در سال ۱۲۷۹ قمری/ ۱۲۴۱ شمسی/ ۱۸۶۳ میلادی در تهران چاپ شد کوششی است برای آشنایی ایرانیان با یکی از مهم ترین متون اصلی فلسفه جدید غرب و عصر روشنگری. این کتاب را امیل برنه، منشی سفارت فرانسه در ایران، با همکاری العاذار رحیم موسائی همدانی، معروف به ملا لالازار، از فرانسوی به فارسی ترجمه کردند. ترجمۀ این کتاب به تأثیر از فعالیت های کنت دو گُبینو بود که پیش تر با سِمت وزیر مختار فرانسه چند سالی در تهران به سر می برد و با شماری از ایرانیان فرانسویدان و اهل اندیشه نشستهایی داشت.
- تاریخنگاری ترجمه در دنیای مدرن
- امید آزادی بوگر، ترجمه میرمحمد خادم نبی: گرچه ترجمه پدیدهای تاریخی است، اما تا همین اواخر مورخان آن را جدی نمیگرفتند؛ حداقل تاریخ، و یا تاریخنگاری، معمولاً بدون اشاره به پدیده ترجمه نوشته شده است. بنابراین، وقتی مورخان در فرهنگ و شرایطی مشخص به ترجمه اشاره میکنند، مسئله قابل توجه است. تاریخ یا تاریخنگاری جزو آن دسته از روایتنوشتههاست که تعریف دقیقی از آنها ارائه نشده است. بیشتر دانشگاهها تاریخ یا تاریخنگاری را عمدتاً ژانری ملی میدانند که موضوع آن تاریخ فرهنگ ملی یا محلی است. تاریخنگاری بینالمللی را میتوان با سنت تاریخ ملی مرتبط دانست، اما معمولاً آن را چیزی جدا از تاریخ فرهنگ ملی می دانند. در اغلب موارد، روابط مختلف با فرهنگ کشورهای مجاور بخشی از این تاریخ بهحساب می آید، اما کمتر پیش میآید که در این حوزه ترجمه موضوع بررسی باشد.
- جمله اسمی یا جمله فعلی؟
- الناز پاکار: در طول یک صد و پنجاه سال اخیر، در نتیجه ترجمه های بسیار زیادی که از زبان های دیگر، به ویژه انگلیسی، به زبان فارسی صورت گرفته، برخی از هنجارهای زبانی تغییر کرده یا دستخوش تغییر شده اند. اسمی سازی یکی از مهمترین ویژگی های نحوی زبان است که طبعاً مثل هر ویژگی نحوی دیگر ممکن است از طریق ترجمه به زبان مقصد انتقال یابد. به اعتقاد خزاعی فر، در نثر فارسی، به ویژه در نثر روایی، تمایل به استفاده از جملات فعلی در مقایسه با جملات اسمی بیشتر است، ولی در بعضی از ترجمه ها به علت لفظ گرایی و تبعیت از ساختارهای دستوری زبان مبدأ فراوانی جملات اسمی افزایش یافته است. در این مقاله نخست جمله اسمی و جمله فعلی را تعریف کرده و سپس با ذکر نمونه هایی از جملات اسمی در ترجمه ها به پدیده اسمی سازی در اثر ترجمه اشاره می کنیم.
- گوته و نیچه، درباره ترجمه
- ترجمه نصرالله مرادیانی: سه نوع ترجمه وجود دارد. نوع اول ما را بر اساس معیارهای خودمان با کشور بیگانه آشنا میکند؛ نثری ساده برای نیل به این هدف بهترین گزینه است. نثر به خودی خود و در خود بهترین شیوه برای معرفی است: ویژگیهای هر نوع هنر شعری را یکسره بیاثر میکند و حتی پرجوشوخروشترین امواجِ شور و اشتیاقِ شاعرانه را به آبی راکد و ساکت تقلیل میدهد. در گرماگرم احساس وطنی ملی، در زندگی روزمرهمان و بدون فهمیدن اینکه چه بر ما میرود، ترجمه با نثر ساده ما را بهواسطهی شکوهی بیگانه شگفتزده میکند. ترجمه این کار را با عطای حالوهوایی نابتر [از زبان خودمان] انجام میدهد و حقیقتاً تعالیمان میبخشد. هر بار که ترجمهی لوتر از کتاب مقدس را میخوانیم تأثیری چنین بر ما میگذارد.
- پای صحبت مترجمان: وفاداری تا حد نامرئی شدن
- [چکیده مقاله قبلی زیر این مقاله تکرار شده و متن پی.دی.اف هم باز نشد تا از آن نقل شود. – راهک]
- واحه ای در صحرا: نگاهی به کتاب ترجمۀ ادبی در ایران معاصر
- علیرضا خان جان: کتاب ترجمۀ ادبی در ایران معاصر: پژوهشی جامعه شناختی تألیف اسماعیل حدادیان مقدم (۲۰۱۴) یکی از معدود کتابهایی است که در خارج از کشور موضوع ترجمه در ایران و بطور مشخص، ترجمۀ ادبی را مورد بررسی قرار داده اند. شاید بتوان کار حدادیان را نمونه ای ثانی بر پژوهش یوحنان (۱۹۷۷، ۱۳۸۶) تلقی کرد که اتفاقاً آن کتاب نیز گزارش رسالۀ دکتری مؤلف بوده است. یوحنان موضوع ترجمۀ شعر را از فارسی به انگلیسی در یک بازۀ زمانی دویست ساله مدّ نظر داشته است و حدادیان موضوع ترجمۀ رمان را از انگلیسی به فارسی از عهد قاجار تا زمان حاضر بررسی نموده است. یوحنان داعیه ای در زمینۀ اتخاذ دیدگاهی نظری نداشته اما کارش که نوعی واقعه نگاریِ تاریخی است، در نهایت جذاب و خواندنی از آب درآمده است. حدادیان الگوی نظری مشخصی پیش روی داشته و حاصل کارش را در این مختصر به داوری خواهیم نشست.
- ترجمه جدید و منظوم موش و گربه؛ به قلم دیک دیویس
- سمانه فرهادی: بیتردید ترجمۀ طنز از دشوارترین انواع ترجمه است زیرا طنزپرداز سخنش را مستقیم بیان نمیکند و راهی را برمیگزیند که سراسر بازی زبانی و فرهنگی است. طنز، ژانری وابسته به فرهنگ و وابسته به اجتماع برآمده از آن است. جوهره و جانمایۀ آن «نقد» یک امر واقع در عالم انسانی امری اجتماعی، سیاسی و یا فرهنگی است؛ درنتیجه غَرَض منتقد و یا همان طنزپرداز اصلاح آن امر «خانگی» است. مترجم اثر هم طنز را نه فقط برای مفاهیم عاماش بلکه برای ویژگیهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسیاش ترجمه میکند؛ خوانندگان متن مقصد نیز ترجمه را صرفاً به قصد دانستن قصه آن نمیخوانند بلکه به دنبال درک بهتر اجتماع، فرهنگ و شناخت روش زندگی مردم آن فرهنگاند. پس کوشش مترجم زمانی به نتیجه خواهد رسید که بافت اجتماعی- فرهنگی و یا تاریخی متن مبدا را در نظر داشته باشد، وگرنه کوشش او ابتر خواهد ماند.
- آموزش ترجمه: ترجمه دانشجویی و ترجمه حرفه ای
- سمیه دل زنده روی: بارها و بارها شنیده ایم که از کلاس های آموزش ترجمه در دانشگاه ها مترجم بزرگی بیرون نیامده و نمی آید. این حرف قطعاً نه درست است و نه منصفانه و حتماً بسیاری از مترجمان خوب امروزی ما فارغ التحصیل همین کلاس های ترجمه هستند. ولی واقعیت این است که ما در آموزش ترجمه با بحرانی جدی روبرو هستیم. این بحران را می توان در شکایت مداوم خود دانشجویان دید. جایی خواندم که دلیل ناموفقبودن برنامه آموزش ترجمه در دانشگاه ها این است که ترجمه هنر است و دانشجویان برای هنر ترجمه گزینش نمی شوند و لذا افرادی که با علایق متفاوت و توانایی¬های اندک به این رشته می آیند طبعاً توفیقی در این کار پیدا نمی کنند. بحث نحوه گزینش دانشجوی ترجمه بحثی است که باید در جای دیگر به آن پرداخت ولی هشت سال سابقه تدریس ترجمه در دانشگاه و قبل از آن شش سال سابقه تحصیل ترجمه در دانشگاه به من میگوید که مهمترین عامل نارضایتی دانشجویان از کلاسهای ترجمه نحوه آموزش ترجمه است.
- از پست و بلند ترجمه فیلم (۱): بن هور
- به عبارت دیگر (۲): هاکلبری فین