وقتی در یک مجموعه داستان بیش از بیست داستان کوتاه کنار هم قرار می گیرد، اولین انتظار خواننده تنوع داستان هاست که مهناز کریمی از عهده این کار برآمده اما آنچه ویژگی کتاب جدید این نویسنده، «یک کار تر و تمیز»، است، نگاه چندگانه نویسنده به دنیای داستان کوتاه در این کتاب است که باعث شده آثار ارائه شده در این مجموعه قرائت های گوناگونی از ظرفیت های داستان کوتاه باشد.
چینش آثار در این کتاب به گونه ای است که گویی نویسندگان مختلفی هر یک نمونه ای از آثارشان را در کنار هم قرار داده اند تا در نهایت شمایی از ظرفیت های داستان کوتاه را به نمایش بگذارد. شروع کتاب با یک اثر نزدیک به آثار بومی در خطه استان فارس است؛ «راشه» گویش محلی شیرازی دارد و پر از تکه کلام مربوط به این ناحیه از کشور است. داستانی که به ذهنیات و باورهای افراد بومی این خطه تکیه دارد و رفته رفته به سمت نگاه های سورئالیستی کشیده می شود.
در داستان بعدی، «فینگلیش» فضا به یکباره عوض می شود. البته گویش شخصیت ها هنوز هست اما محیط تغییر می کند. داستان«آقای دوست داشتنی» هم به نوعی در حال و هوای داستان اول کتاب است. ولی داستان های بعدی کتاب رفته رفته از این فضای نیمه بومی فاصله می گیرد و بیشتر به روایت زندگی افراد مختلفی از خانواده هایی می پردازند که از اصالت و پیشینه ای قابل توجهی برخوردارند اما نسل های جدید از این خانواده ها دلبستگی چندانی به این ریشه های خانوادگی ندارد و بیشتر می خواهند در حال و هوای دنیای جدید زندگی کنند تا پایبند رسم ها و آیین های نسبتاً منسوخ خانوادگی شوند.
داستان«محض محکم کاری» در این بخش تعریف می شود ولی در ادامه داستان«اقوون» به نوعی نگاه دوگانه در این زمینه را به نمایش می گذارد؛ مادر خانواده پیر و فرتوت شده و در عین حال بخشی از هوشیاری خود را از دست داده، یکی از دختران خانواده که ازداوج کرده و صاحب فرزندی است، مدام به فرزند خود فکر و رسیدگی می کند و توجهی به حال نامساعد مادر ندارد اما در مقابل راوی داستان (آذر) برعکس او رفتار می کند و مدام به فکر مادر است و او را مانند یک بچه تر و خشک می کند.
داستان های بعدی کتاب به مرور جغرافیای محل وقوع داستان ها را توسعه می دهند. اگر در داستان ابتدای کتاب یک فضای بومی به عنوان بستر داستان انتخاب شده بود و در داستان های بعدی این فضا به محیط های شهری کشیده شدند، در ادامه و در داستان «چاره ای نیس، باید خودم را جا بگذارم» فضا به محیط های خارج از کشور هم کشیده می شود به این صورت شعاع به مراتب وسیع تری جغرافیای داستان های مهناز کریمی را تشکیل می دهد.
البته مضمون این داستان ها اغلب دوگانگی هویتی است که شخصیت های داستانی با آن مواجه هستند. در داستان «چاره ای نیس»، مادری از یک خانواده ریشه دار و با اصل و نسب به همراه دخترش به کشور دیگری که به نظر می رسد محل اقامت دختر این خانواده است وارد می شوند. در آن جا دختر از مادرش می خواهد در فضای تازه ای تنفس کند که برای مادر سالخورده چندان آسان نیست اما به مرور به آن تن می دهد. تضادی که بین موقعیت های پیشین و تازه شخصیت ها پیش می آید، عنصر غالب بسیاری از داستان های بعدی کتاب است.
در چند داستان کتاب هم نویسنده به سمت داستان های مینی مالیستی کشیده می شود که به جز یکی از آنها، «رنگ تلخ»، بقیه آنها چندان قوی و همسو با مولفه های آثار مینی مالیستی نیستند. از میان بقیه داستان های مجموعه داستان «دوشنبه ها» اثر قوی و منسجمی است. همچنین داستان «یک کار تر و تمیز» که عنوان کتاب هم از آن گرفته شده است.
در این اثر عنصر طنز کارکرد مناسبی دارد. داستان کوتاه یک کار تر و تمیز، ترکیبی از عناصر تاریخ، طنز و دراماتیک است که از پیرنگ قوی هم برخوردار است. مجموع داستان های کتاب یادآور مهارت مهناز کریمی در قصه گویی از موقعیت آدم هایی است که گاه زندگی ساده و آرامی دارند و گاه طوفان درونی این زندگی را دچار تلاطم می کند اما این آدم های قصه های کریمی هستند که در پی هر طوفان روایت خود را از زندگی دارند.
کتاب «یه کار تر و تمیز» نوشته مهناز کریمی در ۱۵۱ صفحه، شمارگان ۱۱۰۰ نسخه و قیمت ۷۵۰۰ تومان از سوی انتشارات ققنوس در تهران (چاپ اول: اسفند ۱۳۹۳) چاپ و منتشر شده است.
—————
*با اندک ویرایش
