دوره و شماره: دوره ۵، شماره ۱۰، زمستان ۱۳۹۳، صفحه ۱-۱۶۲
۱
تحلیل محتوای موضوعی مقالات علمی ـ پژوهشی «حوزه زن و خانواده»
صفحه ۱-۲۲
آمنه بختیاری؛ فاطمه بدوی؛ مریم السادات هاشمی فشارکی؛ بهاره نصیری:
برای توسعه و سامان‌دهی جریان تحقیقات در حوزه «زن و خانواده» از وضعیت موجود به سوی وضعیت مطلوب، لازم است معضلات و کمبودهای پژوهشی در این زمینه، به لحاظ کمی، بررسی و ارزیابی شود. از این رو، مجریان پژوهش حاضر ضمن بررسی همه‌جانبه ۱۳۳ نشریه علمی ـ پژوهشی مصوب وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری در گروه علوم انسانی (از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۰)، مبادرت به ایجاد یک بانک اطلاعاتی شامل ۱۹۹۰ مقاله با موضوع زن و خانواده کردند. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا و بررسی کلیه متغیرهای موجود در متن مقالات اعم از گرایش و روند موضوعی مقالات، روند رشد مقالات بر اساس سال انتشار، فراوانی آن‌ها در فصل‌نامه‌‌ها، تعداد نویسندگان و جنس و سطح تحصیلات آن‌ها، مبانی نظری مقالات، و کلیدواژه‌ها صورت گرفته است.
کبری خسروی:
کتر نجیب الکیلانی، نویسنده و شاعر معاصر مصری، فردی متعهد به اصول اسلامی است و تمام هنرش را در راه تبلیغ اندیشه‌های اسلامی و اخلاقی به کار گرفته است. الکیلانی را، به علت کثرت و تنوع آثار، از پیش‌تازان ادبیات اسلامی معاصر به شمار آورده‌اند زیرا بیش از ۸۰ عنوان کتاب در زمینه‌های رمان، داستان کوتاه، شعر، نقد، و پزشکی نوشته است. در این میان، رمان‌ها و داستان‌های کوتاه وی در ترویج مفاهیم اخلاقی در دنیای داستان‌های عربی نقش مؤثری داشته‌اند. الکیلانی، در برخی از رمان‌هایش، یا محور و موضوع اصلی را به مسائل زنان اختصاص می‌دهد یا توجهش به زن در خلال پرداختن به دیگر شخصیت‌ها نمود می‌یابد. سؤال پژوهش این است که «زن در رمان‌‌‌های نجیب الکیلانی چه جایگاهی دارد و چه ویژگی‌هایی از زن مورد توجه وی بوده است؟»
مردسالاری اسطوره های یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا
صفحه ۴۷-۵۸
مریم صانع پور:
جنبش فمینیستی غرب در اعتراض به فرهنگ مردسالارانه دورۀ روشنگری شکل گرفت. نگارندۀ مقالۀ حاضر با توجه به مستندات علمی معتقد است باورهای مردسالارانۀ مدرنیته تحت تأثیر اسطورهپردازیهای یونان باستان بوده است؛ زیرا نظریهپردازیهای دورۀ روشنگری مسبوق به رنسانس اروپاست و شعار رنسانس بازگشت به عصر طلایی یونان باستان بوده است. بر این اساس، رویکرد مردسالارانۀ اسطورهپردازان یونانی؛ یعنی هومر و هزیود در نظریههای فلسفی ـ اجتماعی دورۀ روشنگری تأثیر گذاشت و درنتیجه، زنان را موجوداتی فرعی و تبعی معرفی کرد که حضورشان منحصر به حوزه خصوصی است و از حضور در عرصههای عمومی و اجتماعی محروم‌اند.
زن به مثابه سوژه شناسا (تحلیلی از سینمای اصغر فرهادی)
صفحه ۵۹-۸۷
فردین علیخواه؛ احسان باباتبار؛ امین نباتی شغل:
هدف اصلی این مقاله نوع مواجهه با زن به منزله سوژه شناسا در سه اثر سینمایی اخیر اصغر فرهادی در چهارچوب گفتمان‌های غالب اجتماعی حاکم بر جامعه ایران است. بدین‌منظور با بهره‌گیری از نظریات میشل فوکو در باب سوژه و قدرت و همچنین نظریات گفتمان لاکلا و موف سعی شده است تحلیلی جامعه‌شناختی از این سه فیلم ارائه شود. فوکو تأکید دارد که گفتمان با روابط قدرت پیوند خورده است و برای بررسی روابط آدمیان در فضای جامعه، باید به مطالعه گفتمان‌های اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی مسلط بر آن پرداخت تا بدین‌وسیله بتوان به شناخت مناسبات قدرت در میان افراد دست یافت. روش تحلیل گفتمان لاکلا و موف چهارچوبی برای تحلیل متون سینمایی این مقاله بوده است.
سه فیلم منتخب برای این پژوهش به زندگی روزمره اقشار گوناگون جامعه ایرانی نگاهی آسیب‌شناسانه دارند و بخشی از گفتمان‌های گوناگون حاکم بر جامعه معاصر ایرانی را منعکس می‌کنند. همچنین از خلال روابطی که میان پرسوناژ‌های فیلم‌ها در جریان است سلطه و استیلای مراجع قدرت بر زندگی فردی و اجتماعی زنان طبقات گوناگون جامعه به تصویر کشیده شده است.
محمدعلی فیض‌پور؛ گلسا صالحی فیروزآبادی؛ بابک ده موبد:
سند چشم‌انداز ج.ا.ا در حکم بالاترین سند پس از قانون اساسی، ایجاد فرصت‌های برابر و توزیع مناسب درآمد را یکی از اهداف چشم‌انداز در افق ۱۴۰۴ قلمداد کرده است که این مهم نیز در گرو توسعه موزون بازار کار است و از این رو، بررسی سطح توسعه این بازار به تفکیک جنسیت هدف اصلی این مقاله است. برای تعیین سطح توسعه بازار کار از میان شاخص‌های متعدد این بازار، چهار شاخص نرخ بیکاری، سهم جمعیت دارای اشتغال ناقص، سهم شاغلان بخش صنعت و سهم شاغلان بخش خصوصی در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰ انتخاب و برای تلفیقشان از روش برترین پیشنهاد از راه‌حل ایدئال استفاده شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که در دوره مذکور سطح توسعه بازار کار به تفکیک جنسیت دچار دوگانگی و به نفع بازار کار مردان بوده است. در مقایسه سال‌های آغازین و پایانی این دوره نیز این تفاوت نه‌فقط در راستای اهداف برنامه‌های کلان کشور کاهش نیافته، بلکه روندی صعودی را طی کرده است.
سید بیوک محمدی:
تغییرات اجتماعی ناشی از انقلاب صنعتی با ایجاد تغییر در نقش‌های اجتماعی زنان و مردان به دگرگونی در ساختار قدرت در خانواده‌ها نیز انجامیده است. شرایط موجود نظام مردسالاری سنتی را مطرود دانسته و در جست‌وجوی هرچه بیش‌تر برابری قدرت میان زن و مرد است. این خواسته تا حدی برآورده شده است و روابط خانواده بیش‌تر به‌سوی «دموکراتیزه‌شدن» پیش رفته است. همچنین نظام سنتی مردسالاری رو به تضعیف نهاده است. این تحقیق بر آن است تا با استفاده از روش تحقیق کیفی و با اتکا به داده‌های میدانی گردآوری‌شده به شیوه عمدتاً مصاحبه نشان دهد که نابرابری میزان قدرت در میان همسران الزاماً به استثمار نمی‌انجامد. اظهارات بسیاری از مصاحبه‌شوندگان حاکی از این است که تبعیت از هنجار‌های سنتی روابط زن و شوهر در مواقعی که سوء استفاده از قدرت وجود ندارد و به میزان صمیمتی که میان آنان برقرار است به رضایت از زندگی زناشویی می‌انجامد. اصولاً در چنین الگوهای سنتی از خانواده، نابرابری مشروع قدرت میان آنان مسئله به‌شمار نمی‌رود.
بررسی تطبیقی تصویر زن در ادب فارسی و نگاره‌های ایرانی
صفحه ۱۳۹-۱۶۲
سیده راضیه یاسینی:
این مقاله با بررسی اشعار فارسی و مصادیقی از آثار نگارگری اصیل ایران، زمینۀ مطالعه در چگونگی انطباق معیارهای زیبایی‌شناسانه نگارگران با تعاریف ادبی و عرفانی از وجود زن را فراهم می‌آورد و نشان می‌دهد که نگارگران چگونه درصدد بیان تصویریِِ خصایص مطلوب در وجود زنان بر مبنای تفکر اسلامی جاری در ادبیات ایران بوده‌اند.
مدیر مسئول
