منوچهر دین پرست
مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی
“دایرهالمعارف بزرگ اسلامی” در آستانه انتشار جلد بیست و دوم است. ترجمه این اثر بزرگ علمی نیز به موازات انتشار نسخه فارسی انجام می شود و هم اکنون انتشار جلد هشتم به زبان عربی و جلد پنجم به زبان انگلیسی در دستور کار نشر قرار دارد.
سید کاظم موسوی بجنوردی، رییس مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، در گفت و گو با خبرنگار اطلاعات درباره انتشار ترجمه انگلیسی دایرهالمعارف بزرگ اسلامی گفت: «دایرهالمعارف بزرگ اسلامی‌که در ترجمه انگلیسی با عنوان “اسلامیکا” معروف است در قراردادی میان مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی و موسسه مطالعات اسماعیلی لندن ترجمه می‌شود. تا قبل از اسلامیکا محققان در مطالعات اسلامی به “دانشنامه اسلام” چاپ لیدن رجوع می‌کردند که بیشتر مدخل‌های آن به قلم دانشمندان اسلام شناس غربی و مستشرقان تالیف شده است ولی با اسلامیکا دایره‌المعارفی ارائه شده است که محققان مسلمان ایرانی فراهم کرده اند.»
این اثر جایزه بیست و هشتمین جشنوارۀ بین المللی کتاب سال ایران را نیز به خود اختصاص داده است. به گفته آقای بجنوردی، ویژگی مهم اسلامیکا در نگاه و رویکرد شیعی آن است. «ما به عنوان کشوری مسلمان که دارای تمدن کهنی نیز هست چنین رویکردی در سنت دایرهالمعارف نویسی نداشتیم و میراث مکتوب اسلامی ما به زبان انگلیسی از چنین اثری بی بهره بود. بنابرین، اسلامیکا نقش مکمل را خواهد داشت.»
«جنبه مکمل بیشتر برای این است که به نیازهای مخاطب غربی پاسخی متفاوت از سنت فرهنگ نویسی و جریان دایرهالمعارف نویسی موجود در جهان اسلام داده شود که بر محور زبان عربی و مذهب اهل سنت و جماعت سامان یافته است.»
اسلامیکا به زبان انگلیسی با سرویراستاری کاظم بجنوردی (سرویراستار نسخه فارسی) در تهران و ویلفرد مادلونگ و فرهاد دفتری (سرویراستار نسخه انگلیسی) در لندن و با نظارت علمی صادق سجادی، احمد پاکتچی و رضا شاه کاظمی تدوین می‌شود.
ناشر این دایرهالمعارف (به انگلیسی Encyclopaedia Islamica) انتشارات معتبر بریل در شهر دانشگاهی لیدن هلند است. فرهاد دفتری متخصص در تاریخ شیعه اسماعیلی است و مدخل‌هایی را در دانشنامه جهان اسلام و ایرانیکا و دانشنامه اسلام نوشته است. ویلفرد مادلونگ از اسلام‌شناسان معاصر است و در خلال سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۸ استاد اسلام‌شناسی در دانشگاه شیکاگو و در سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۸ استاد کرسی مطالعات اسلامی‌در دانشگاه آکسفورد بوده است.
اسلامیکا همه علوم مربوط به تاریخ جهان اسلام را در برمی‌گیرد. از پزشکی و فیزیک تا فقه، اصول، فلسفه، موسیقی، معماری و همه هنرها. همه آن‌چه در حوزه فرهنگ جهان اسلام قرار دارد، در این دایرهالمعارف مدخل دارد. آقای بجنوردی می گوید: «باید تاکید کنم که ترجمه و برگرداندن مدخل های فارسی به زبان انگلیسی کار بسیار مشکلی است، چون متخصصان زیادی را می‌طلبد و دقت علمی و تجربه کافی در آن حرف نخست را می‌زند.»
دایره المعارف بزرگ اسلامی دانشنامه های متعددی را در دست تالیف و انتشار دارد از جمله: دانشنامه ایران باستان؛ دانشنامه زبان و گویش‌ها؛ دانشنامه خلیج فارس؛ دانشنامه تهران بزرگ؛ دانشنامه فرهنگ مردم ایران. این دانشنامه ها در مراحل مختلف کار قرار دارند و از برخی از آنها مجلداتی نیز منتشر شده است. جلد چهارم دانشنامۀ ایران که از مدخل‌های اسمیث تا اقیانوس شناسی را در برمی‌گیرد نیز به تازگی انتشار یافت. دانشنامۀ ایران نخستین دانشنامۀ تفصیلی عمومی به زبان فارسی است.
———————-
*با ویرایش و تلخیص. بخشهایی از اسلامیکا به صورت آنلاین (چکیده یا مقدمه هر مطلب) در دسترس است:
referenceworks.brillonline.comمشخصات جلدهای منتشر شده در اینجا
