چو عندلیب فصاحت فروشد ای حافظ / تو قدرِ او به سخن گفتن دری بشکن
«کتاب شکرستان، در نحو زبان فارسی» چاپ ۱۸۰۱ میلادی در لندن و «تصنیف یونس اکسفردی» است [که ترجمه نام سر ویلیام جونز آکسفوردی است و نام مستعار او. اینجا را ببینید]. این کتاب دویست ساله مقدمه بلند جالبی دارد. از اینجا آغاز میکند که زبان فارسی غنی، خوشآهنگ و باشکوه است. تاریخ بلندی دارد و زبان عالیترین دربارهای آسیایی بوده است. برخی از بزرگترین شاعران، مورخان و فیلسوفان آثار خود را به این زبان آفریدهاند؛ پس چرا اینقدر مطالعات غربی در این خصوص اندک بوده است؟
نویسنده دلایل بلندی برمیشمرد و از تاریخ این مطالعات به نسبت اندک هم میگوید. از مراکز علمی غربی انتقاد میکند که این نسخ خطی را فقط برای کنجکاوی جمع میکنند و جز به نقش و نگار آن توجهی ندارند. بعد از شیوه کار خود میگوید و توصیه میکند که پس از خواندن این کتاب، فارسی را با مطالعه مکرّر گلستان آغاز کنید و چون بر آن تسلّطی یافتید سراغ کتابهای دیگری همچون انوار سهیلی بروید. قول میدهد که با این روش میتوانید تنها در فاصله یک سال با یک «شاهزاده هندی» به روانی و با نثری فاخر مکاتبه کنید گرچه از آموختن زبان عربی برای بهرهگیری از ادب فارسی بینیاز نیستید بس که این دو، در مقطعی، با هم آمیختهاند.
در پایان کتاب، جدا از واژهنامه، فهرستی هم از آثار مهم به زبان فارسی آورده و گاه توضیح مختصری هم افزوده است. در خصوص سعدی که روشن است. نقش حافظ را هم که در همان صفحه عنوان کتاب میبینیم.
همین نویسنده تاریخ جهانگشای نادری را هم ترجمه کرده است (که من نیافتم) و گویا در مقدمه آن از شاهنامه بسیار سخن گفته است که اینجا به آن ارجاع میدهد و در نهایت نظرش در خصوص مثنوی را هم میآورم که می نویسد:
This poem is greatly admired in Persia, and it really deserves admiration