فرهنگ باورهای عامیانه مشترک در ایران

حسن ذوالفقاری

باورهای عامیانه مردم ایران از سوی انتشارات چشمه منتشر شد. باورهای هر قوم با فرهنگ آن قوم ارتباط مستقیم دارد. باورها بنیادی ترین مبانی جهان بینی انسان را در خود دارد. با تحول باورها، فرهنگ نیز گرایش و سمت‌وسوی دیگری به خود می گیرد؛ بنابراین با شناخت تحولات رخ‌داده در باورهای اقوام، به فرهنگ آن قوم می توان پی برد. این شناخت ما را به دیگر تحولات اجتماعی، اعتقادی، سیاسی و فکری رهنمون خواهد کرد.
باورداشت های اقوام با توجّه به شیوه زندگی، برخاسته از عمق فکر و ذهن آن قوم است، مطالعه و امعان نظر در این باورها به ما کمک می کند تا ببینیم کدامیک از این باورها حاوی دستوری بهداشتی، اخلاقی و انسانی است. مطالعه دقیقتر این باورها به ما می گوید حتّی در افراطی ترین این باورها، رمز و رازی نهفته است که شاید به دلیل فراموشی فلسفه وجودی آن‌ها، اکنون آن باورها را جزو خرافات به شمار می آوریم. آنچه امروز آن را خرافات و موهومات می دانیم، جزیی از مسلمات و اعتقادات نیاکان ما بوده است. این باورها طی زمان‌های دراز دگرگون شده و شکل های تحریف‌شده‌ای از آن به دست ما رسیده است. بیشتر آن‌ها نیز برخاسته از فقدان دانش و بینش کافی مردمان گذشته بوده است. این پژوهش با توجّه به چنین ضرورتی انجام شد.
یکجا کردن باورهای مشترک قومی راه مطالعه را بر ما آسان و امکان مطالعات تطبیقی را ممکن می سازد. از گذشته تا امروز صدها کتاب در این حوزه نگاشته شده که حاوی اطلاعات ذی قیمتی است. کتاب‌های این حوزه شامل دو بخش است: منابع این کتاب شامل بیش از هزار کتاب و مقاله و پایان نامه است. از تمامی باورها از میان هزاران باور گردآمده از مناطق مختلف ایران، تنها یازده هزار باور مشترک در ذیل ۶۵۰ مدخل باقی ماند.
مؤلف کوشیده تا آنجا که ممکن باشد بازتاب باورهای عامّه را در شعر شاعران، امثال فارسی، سفرنامه ها، متون ادبی و تمامی آثار مربوط به فرهنگ مردم جست و جو کند و نشان دهد. همچنین ذیل هرعنوان با دسته بندی و طبقه بندی باورها کوشیده نظمی منطقی به باورهای هر مدخل دهد. برای نشان دادن گستره ی جغرافیایی باورها و منطقه ی رخداد آن نام شهر یا منطقه آمده است.
برخی از مدخل های این فرهنگ عبارت‌اند از: آب، آتش، آسمان، آل، آهو، آیینه، ابر، ابرو، ابلیس، اتاق، اتّفاق بد، اجاق، دیگدان، ازدواج، اژدها، اسب، انار، انجیر، باران، بَخْتَک، بخور، برادر، برف، برنج، بلبل، بهشت، بینی (دماغ)، پادشاه (شاه)، پارچه، پرستو، پرنده، پروانه، پری، پلنگ، پنیر، پوست، پول، پیشانی، تابستان، تبر، تبرزین، ترازو، تره، تریاک (تریاق)، تسبیح، توت، توتون، تهمت، جارو، جبرییل، جگر جوجه‌تیغی (خارپشت)، جوراب، جهنم (دوزخ)، چارپا، چارقد (روسری)، چاقو، چانه (فک)، چاه، چشمه، چلچله، چهل‌کلید (چل کلید)، حرف زدن، سخن گفتن، حسد، حمام، حنا، خار، خرزهره و…
همرسانی کنید:

مطالب وابسته