فاطمه همدانیان
بانو نوشت
Screening Mothers: Motherhood in Contemporary World Cinemas
Edited by
«مادری بر پرده نمایش در سینمای معاصر جهان[۱]» از تازه‌های انتشارات دمتر است. نویسندگان در این کتاب با استناد به رویکردهای تئوریک و انتقادی به تحلیل رویکردهای جهانی و فرهنگی راجع به مادران و مادری در سینمای جهان می‌پردازند. در این مجلد فیلم‌هایی از کشورهای افغانستان، هند، اروپای شرقی، کانادا و ایالات متحده بررسی شده است. کتاب سعی دارد با ارجاع به واقعیت‌های فرهنگی-اجتماعی که بر صفحه نمایش ظاهر می‌شود، شاکله و ساخت مادری را آنطور که در این فیلم‌ها بدان نگریسته می‌شود در قیاس با تصویری که واقعیت جامعه از مادر در خود دارد، به مخاطب ارائه کند.
این مطالعه پژوهشی، در عین اینکه نمایی از چالش‌های مشترک زنان در سراسر دنیا را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد، همزمان به گونه‌ای دراماتیک از واقعیت‌های متفاوت زیست زنان در سراسر دنیا سخن می‌گوید. ویراستار این کتاب، دکتر اسما ساید[۲]پژوهشگر حوزه رسانه و مطالعات فیلم است. مطالعات وی در حوزه بین رشته‌ای و روی مهاجران جنوب آسیا بر بافتار فرهنگی جهانی، تئوری و ادبیات مابعد استعمار و مطالعات اسلامی متمرکز است.
دکتر اسما ساید ستون‌نویس مجله “آواز”[۳] در بخش فیلم در کنیا است. او مقالات متعددی در حوزه دینامیسم جنسی، معلولیت و دیگر مباحث مربوط به عدالت جنسیتی در سینمای بالیوود نوشته است. آثار ساید در ژورنال‌ها و مجلدات دانشگاهی بسیاری منتشر شده است. این کتاب با مقدمه ام.جی واسانجی[۴] نویسنده شهیر کانادایی-کنیایی آغاز می‌شود و در سه بخش با هجده مقاله به مخاطب ارائه می‌شود.
بخش اول با عنوان: «مقاومت مادران درحاشیه» هشت مقاله از آثار سینمایی (شامل سینمای آمریکا، اروپا و هالیوود) را در خود جای داده است.
بخش دوم با عنوان «تصورات غلط رایج نسبت به مادران (زیر سوال بردن کلیشه‌ها)» به سه مقاله روایت‌گونه از مادری در فیلم (قالب انیمیشن، داستان و علمی تخیلی) اختصاص دارد.
بخش سوم با عنوان: «مادران لاتین روی صفحه نمایش» نیز با سه مقاله به بررسی سینمای آرژانتین و اسپانیا می‌پردازد.
بخش چهارم نیز تحت عنوان: «مادران شرقی»، به بررسی کیفیت حضور مادر در فیلم‌های افغان، هند و ایران می‌پردازد. دو مقاله از این چهار مقاله به قلم نویسندگان ایرانی: خانم الی دهنوی با مقاله «مادری و مردانگی در فیلم سنگ صبور» عتیق رحیمی و خانم خاطره شیبانی با مقاله «زیبایی‌شناسی مادری بدون قدرت در سینمای ایران» به رشته تحریر درآمده است.
در ادامه به نظرات دو تن از فعالان رسانه و اساتید دانشگاه در یورک و ادمونتون راجع به این کتاب اشاره می‌شود:
گیل وانستون[۵] نظریه‌پرداز، منتقد فیلم، دانشیار دانشگاه یورک و نویسنده کتاب: «جیم مثل جسارت» راجع به این کتاب می‌نویسد: کتاب مادری بر پرده نمایش در سینمای معاصر جهان مادری را از پرده سینما تا آنچه در جامعه می‌گذرد از کانادا تا ایران، از آلمان تا آرژانتین از علمی تخیلی تا انیمیشن از تجربه گرا تا جریان غالب به تصویر می‌کشد. طرح بحث موجود در این کتاب از جریان قالب بیرون می‌زند و به رویه‌هایی می‌پردازد که از طریق آن دوگانه مادر-دختر موانع جامعه پدرسالار را از میان برمی‌دارند. این کتاب با بررسی انتقادی از دریچه‌ای نو به مسایل می‌نگرد؛ مجموعه ای قابل تامل برای آنها که دغدغه فیلم، جنسیت و مطالعات زنان دارند.
جوان میناکر[۶] دانشیار دانشگاه مک‌ایوان، ادمونتون می‌نویسد: این کتاب مادری را در فیلم و زندگی زنان با رویکردی انتقادی به نمادهای میان فرهنگی و واقعیت‌های مادرانه به تصویر می‌کشد. آیا نمادهای مادری در زنان رنگین پوست با ملیت ایشان و موقعیت طبقاتی شان درارتباط است؟ آیا تصاویر مادر فداکار، ضعیف و مطیع همچنان غالب است؟ این کتاب سعی دارد با مقالات خود در طیف گسترده به این سوالات پاسخ دهد و سنت‌های چندگانه سینمایی را در سراسر جهان از مادری به مخاطب ارائه کند. آنچه در مقالات این مجموعه آمده بیانگر آنست که فیلم به مثابه سندی فرهنگی در عین بازنمایی هنجارهای «مادر باقدرت»، چنین گفتمانی را زیر سوال می‌برد.
اسما ساید نیز در مقاله خود شرح می‌دهد که چطور زندگی مادران با لحاظ فاکتورهای میان فرهنگی چه روی پرده سینما و چه در واقعیت با پیچیدگی‌‌ها، چالش‌ها و تغییرات بسیاری همراه است. پژوهشگران و علاقه‌مندان به فیلم نیز مشتاق خواهند بود تا روایت‌هایی از زندگی مادران را بر پرده سینما در این کتاب بخوانند.
این کتاب را انتشارات دمتر در دسامبر ۲۰۱۵ در ۴۳۶ صفحه به طبع رسانده است.
[۱]. Screening Motherhood in Contemporary World Cinema
[۲] .Asma Sayed
[۳] . Awaaz مجله‌ای که به مسایل متفاوت مهاجران از جنوب آسیا می‌پردازد.
[۴] . M. G. Vassanji
[۵] . Gail Vanstone
[۶]. Joanne Minaker
