۵۰ سال مطبوعات به روایت آمار
به انضمام
نیم‌قرن کتاب‌شماری در ایران (۱۳۴۷ ـ ۱۳۹۶)
پدیدآور: سیدفرید قاسمی
تهران: جهان کتاب، ۱۳۹۸، ۱۲۴ صفحه
تأسیس نخستین چاپخانه و نشر اوّلین کتاب در سال ۱۰۴۸ ق در جلفای اصفهان می‌رفت تا سرآغاز یک تحول اساسی در کشور شود؛ اما دیری نپایید که بر اثر سعایت‌های تنگ‌نظرانه، این چاپخانه پس از نشر شماری کتاب و اعلان دیوارکوب غیرفارسی متوقف شد.
همچنین وقوف داریم که چاپ کتاب به زبان فارسی در ایران با انتشار فتح‌نامه و جهادیه در سال ۱۲۳۳ ق در تبریز شروع شد. اگر این تاریخ را مبدأ چاپ و نشر کتاب فارسی در ایران بدانیم، کتاب چاپی فارسی ایرانی تا سال ۱۳۹۷ خورشیدی حدود ۲۰۳ سال (۱۱۰ سال در عهد قاجار، ۵۳ سال در روزگار پهلوی و تا امروز ۴۰ سال در زمانه جمهوری اسلامی) را از سر گذرانده است.
آنچه مطبوعات ادواری می‌نامیم، اما حدود ۲۰ سال کمتر از کتاب فارسی پیشینه دارد؛ چون پیش‌شمارۀ اوّلین نشریه ادواری فارسی ایران ۱۲۵۲ ق/ ۱۲۱۵ ش در تهران طلوع کرد. زمانی که نشریۀ ادواری در تهران متولد شد، حدود ۱۴ سال از چاپ و نشر کتاب فارسی در شهر تهران می‌گذشت. تهران از سال ۱۲۳۹ ق ـ پس از اصفهان و تبریز ـ صاحب کتاب چاپی شد؛ اما گویا نخستین شهر ایرانی است که به آماردهی کتاب اهتمام کرد.
سیدفرید قاسمی در بخش «درآمد» کتاب خود می‌نویسد: «اگر ما به دنبال رشد و توسعه هستیم، پایه‌اش را باید در انباشت درست اطلاعات جستجو کنیم. کشورهای پیشرفته به‌خوبی دریافته‌اند پایه پرورش انسان‌های عاقل و اندیشه‌ورز کجاست. انیرانی‌های توسعه‌یافته با داده‌های آماری و اطلاع‌پردازی به دانش‌گستری و علم‌آفرینی رسیده‌اند و گام به گام فرآیند را پیش برده‌اند تا صاحب شخصیت‌های معرفت‌مدار و خردمند و سازمان‌‌های کارآمد شده‌اند. ریشه لنگی توصیف‌ها و تحلیل‌ها، ضعف در برنامه‌‌ریزی‌ها و آنچه را که “آینده‌پژوهی” می‌نامند باید در نبود سرشماری دقیق و نادرستی عددها و رقم‌‌های آماری جستجو کرد.»
نخستین آمارنگاری و شمارشگری کتاب‌کاوانه، مجله‌پژوهانه و روزنامه‌شناسانه را باید در لابلای کتاب‌ها و ادواری‌های سپیده‌‌دم چاپ‌سپاری‌های فارسی جستجو کرد. «درآمد» این کتاب نگاهی دارد به احصائیه‌نویسی‌های مطبوعات و کتاب از سرآغاز طبع و نشر در ایران تا سال ۱۳۹۶. این اثر یادآور می‌شود که عدم گردآوری روزنامه‌ها و مجله‌های ایرانی و راهیابی نشریه‌نماها به مخزن مجموعه‌‌ها از جمله دلایل احصاناپذیری مطبوعات و نبود تعریف‌ها، معضل اساسی آماردهی حوزه کتاب است. همچنین بررسی تطبیقی سالانه نیم‌قرن (۱۳۴۷ تا ۱۳۹۶) آمار ذیل دو فصل «مطبوعات» و «کتاب» نشان می‌دهد که نبود سامانه جامع یکی از مشکلات تحقیقات کتابشناختی ماست.
فهرست مطالب کتاب:
درآمد
مطبوعات
کتاب
نمایه
