فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۴ – شماره چهل و پنج – سال یازدهم
سخنی با خوانندگان
در یکی از میزگردهای ادبیمان اصطلاح «مخاطبمولف» را یکی از نویسندگان و محققان ادبی به کار برد که بعدها محل مناقشه شد و با مخالفت مخالفان نگره مولف روبهرو شد. تا اینکه در یکی از جلسات بعدی گفته شد منظور از این اصطلاح مخاطبی است که سطح سلیقهاش ارتقا یافته باشد. جدا از همه آن صحبتها این همان هدف اصلی است که هنگام انتخاب کارگردان جهانی بخش نیمویژهنامه یا موضوع بخش ادبی و تئوریک مدنظر ما در سینما و ادبیات است. انتخاب هال هارتلی -خصوصاً با توجه به پرونده کاریاش تا اواخر دهه ۲۰۱۰- درست به همین دلیل انجام گرفت. هارتلی در این دوران در عین قصهگویی تسلیم داستانپردازی صرف نمیشود و دوربیناش هم تن به شتاب پوچ تحمیلشده از سوی سرمایهداری و گفتمانهای سلطه نمیدهد. در فیلمهای هارتلی انسان فرصت مییابد تا به خودش و به هستی انسان نزدیک شود. منشاء شکلگیری فیلمهای هارتلی -در این دوران- داستان نیست. هرچند اتفاقاً ساختار کلی داستان کلاسیک و کلیشهای را به کار میگیرد ولی شیوه مشاهده و انتقال ادراک به گونهای دیگر است. به راستی که این سینمای خوب است که نویسنده سینمایی خوب را میسازد. نقدها و مقالههایی که در این شماره درباره سینمای هارتلی میخوانید حاکی از این امر هستند. در مورد سینمای ایران با موضوع بزنگاه در فیلمهای ایرانی همان طور که در میزگرد و مقالات متنوع بزرگان کتابت سینمایی خواهید دید, صرف نظر از اختلاف نظرها در مورد تعریف بزنگاه و مباحثه بر سر عطف یا اوج بودن آن شکلگیری تصویری یک بزنگاه به عنوان نقطهای سینمایی و با زبان سینما در فیلمهای مختلفی چون تنگسیر, گوزنها, ناخدا خورشید, و همچنین فیلمهای جشنواره سی و سوم مورد نگاه دقیق قرار گرفته است.
در طول سالهایی که در مجله میزگرد ادبی داریم، همیشه نویسندگان و مترجمانی از وضعیت نشر گلهمند بودهاند و حتی درددلهای آنها میزگردهای ادبی را گاه از مسیر خود خارج کرده است. به همین دلیل در این شماره بر آن شدیم که وضعیت نشر را به عنوان موضوع بخش ادبی انتخاب کنیم و جالب آنکه اتفاقاً این بار ناشران از حضور در جلسه طفره رفتند و نویسندگان هم یکطرفه به قاضی نرفتند و باز ما و شما میمانیم با این سوال که چرا تیراژ درجشده در کتابها گاهی بیشتر از میزان واقعی است و گاه بسیار کمتر؟ چرا کتابی به چاپ چهارم نمیرسد ولی گفته میشود که چاپ چهارم هم نایاب شد و برعکس. در مقالاتی که مساله را در کشورهای دیگری چون فرانسه مورد بررسی قرار دادهاند گویا در دهه ۱۹۵۰ این مساله در اروپا هم وجود داشته است. در همین بخش میبینید که مارسل پروست همچنان که به «شاکله شاهکار زندگیاش» نزدیک میشود هربار به موازات پیشرفت کار به ناشر کتابش نیز فکر میکند. اما دست رد ناشران به سینه شاهکار ادبی قرن بیستم کار را به آنجا میرساند که پروست را به شک میاندازد که «آیا حق دارم این کتاب را منتشر کنم یا نه؟». آنها چه کردند؟ آیا هنوز هم در کشورهای پیشرفته صنعتی این مساله مشکل اصلی است؟ و چند سوال و ابهام دیگر که امیدواریم باب تضارب آرا را باز کنند.
همیشه تاکید کردهایم که کار تئوریک، نظریهپردازی و بررسیهای کارشناسانه مقولات سینمایی جزو ضروریات سینمای ایران هستند و باید جدی گرفته شوند. مخالفخوان در این شماره موضوع مهم «فیلم نوآر» را محور بحث و بررسی خود قرار داده است؛ فیلمهایی تولیدشده در امریکا که با نامی فرانسوی شناخته میشوند. اما از آنجا که این پدیده محل مناقشه و اختلاف نظر بسیار بوده است در این پرونده سعی شده تاریخچه این پدیده سینمایی از نظرگاه منتقدان و نظریهپردازان معتبر سینمایی -اروپایی و امریکایی- و با تکیه بر ویژگیها و مولفههای این نوع فیلمها و به نوعی تبارشناسی این پدیده، در معرض نگاه خوانندگان قرار گیرد. و باز در این بحث از مقاله روشنگر منتقد انگلیسی «ریمند درنیات» بهره گرفته شده است. شاید که ثمرات درازمدت انتشار چنین مطالبی یکی هم پالایش زبان نقد و فرهنگ سینمایی باشد.
در بخش نقد کتاب شماره چهل و پنجم در دو نشست جداگانه کتاب «اتفاق» گلی ترقی که به نوعی اولین رمان او به شمار میآید به بحث و نظر گذاشته شده و زمینههای مشترک آثار نویسنده و رمان اتفاق و مضامین تکرارشونده داستانهای گلی ترقی در قالب این رمان به بوته نقد گذاشته شد. نشست دوم مربوط به ترجمه کمدی الهی دانته است که کاوه میرعباسی بعد از سه ترجمهای که از این کتاب در ایران صورت گرفته، انجام داده است. در این نشست بر ضرورت ترجمههای چندباره از آثار کلاسیک و ادبی و شیوههای آن تمرکز شده است.
در صفحاتی که به ادبیات نمایشی اختصاص یافته، علاوه بر میزگردی با شرکت مهندسپور، دشتی و سرور با موضوع چالشهای امروز تئاتر ایران، تکملهای از علیرضا نادری داریم که با نثر و زبان هنرمندانه و زیبای خود به شکوه از وضعیت امروز هنرهای نمایشی پرداخته است. در این شماره بخشی داریم به نام سینما/قصه که میدانیم عده زیادی از شما را خوشحال میکند. در این بخش مقایسه تطبیقی فیلم سینمایی پرویز ساخته مجید برزگر با داستان شنل اثر نیکلای گوگول انجام گرفته و در مصاحبهای با خشایار دیهیمی به یکی از مقولههای ساختارگرایانه و پراهمیت نظریههای ادبی پرداختهایم.
امید که سال ۱۳۹۴ سالی پربرکت و شاد برایتان باشد و حاصل زحمات بر و بچههای سینما و ادبیات نیز تعطیلات نوروز را برایتان لذتبخشتر کند.
فهرست این شماره
سینمای جهان
زندگی و آثار هال هارتلی با نگاهی به تاریخچه سینمای مستقل امریکا/ روایتگر سرد عدم قطعیت/ همایون خسرویدهکردی
گفتوگوی اختصاصی با هال هارتلی/ بین بیپولی و نداشتن استقلال بیپولی را انتخاب میکنم/ پویه خوشخو
نگاهی به سینمای هال هارتلی/ آدمهای ساده, آزمون دشوار/ امیرحسین سیادت
هنری فول و شاعرانگی هال هارتلی/ بیگانه کفنپوش تمامی قلمرو خود را از دست داده است…/ امین حامیخواه
هال هارتلی مومن/ در مراقبت و تغذیهی مولفان/ اندرو ساریس/ ترجمه: رامین اعلایی, برنا حدیقی
هارتلی به مثابه پاپآرتیست/ جاوید معظمی
یادداشتی بر مطالعهی نسبت اگزیستانسیالیسم با سینمای هال هارتلی, با نگاه به سورن کییر کگور و ژان پل سارتر/ هوتن زنگنهپور
مروری بر مولفههای سینمای پسامدرن در فیلمهای هال هارتلی/ فریاد فردیت/ مسعود حقیقتثابت
هال هارتلی/ کتابی که خواندم در چشمهای تو بود/ ترجمه: مهدیس محمدی
درباره هنری فول بودن/ برزین صرافپور
نگاهی به هنری فول/ التقاط، یک هویت پستمدرن/ امید رنجبر
مخالفخوان
این موضوع مبهم نوآر/ حسن حسینی
سیاهش کن: شجرهنامه نوآر/ رِیمِند درنیات/ نرجمه: امین نور
فیلمها و احساسها
بزرگداشت رنه وتیه
گفتوگوی نیکل برنز و برنار بنولیل با رنه وتیه/ ترجمه: محمدرضا شیخی
برای تعریف کردن غم و غصه, دلقکبازی در بیار!/ رنه وتیه/ ترجمه: مهدیس محمدی
رنه وتیه: وظایف, حقوق و عشقِ به تصویر/ ترجمه: محمدرضا شیخی
فضای منفی
خائوخا/ ترجمه: سعیده طاهری, بابک کریمی
بهشتِ یکهسوارِ سینمای فرانسه/ فرید اسماعیلپور
گوش بده فیلیپ/ ترجمه: علی کرباسی
بمب: کنکن کوچولو/ ترجمه: مهسا پاکدل
عجایب/ ترجمه: مهدی جمشیدی
هتل بزرگ بوداپست/ علی کرباسی
سینمای ایران
میزگرد
بزنگاههای پیدا و پنهان/ با پرهیز از آموزههای شناختهشده/ عباس بهارلو
بزن گاه بر سر ناگهانی اگر که میتوانی زدن دست زور؟!/ محمدعلی سجادی
بندهی طلعت آن باش که «آن»ی دارد/ شیوا مقانلو
چند نکته نه چندان مرتبط, در حاشیه و متن «بزنگاه»/ سپیده شاملو
«بزنگاه» در روایت کلاسیک با مطالعه موردی فیلم ناخدا خورشید اثر ناصر تقوایی/ جدال با سونوشت/ رامتین شهبازی
چگونگی چینش میزانسن در بزنگاه با نگاهی به «صادقکرده» ناصر تقوایی/ نیوشا صدر
بزنگاه در سینمای ایران/ نقطه فراموششده/ مهرزاد دانش
سینما/ قصه
با خشایار دیهیمی و روح جناب آکاکی آکاکیویچ با شماچکین/ اندر مصائب باد شمالی/ فرشته امانی
کارناوال «آدم کوچیک»ها / فرشته امانی
قهرمانِ دنیای بیقهرمان/ سیاوش گلشیری
گفتوگو با بردیا یادگاری و حامد رجبی در باب «پرویز» و «آکاکی»/ سیمای مردی در میان برجها
زمستان است…/ لوون هفتوان
شعر و داستان
شعری از احمدرضا احمدی
چند شعر از محمد شمسلنگرودی
دو شعر از شارل بودلر/ ترجمه: رضا رضایی
یاری به تی. اس. الیوت تا بهتر بنویسد/ سینتیا اوزیک/ ترجمه: احمد اخوت
ادبیات
نقد و بررسی
نویسنده اشرافی/ ناشر اشرافی/ لادن نیکنام
از نوشتن تا نشر در نشست شیوا ارسطویی, احمد پوری, امیرعلی نجومیان/ خوان هفتم
تراژدیهایی که قصد کشتن ما را دارند/ احمد آرام
اضطراب انتشار/ احمد اخوت
مرگ مولف/ عباس پژمان
مگر سادو-مازوخیستها لذت نمیبرند؟/ محمود حسینیزاد
شرح مساله رابطه مولفان و ناشران/ ابوتراب خسروی
از کدام دیدگاه/ سهیل سمی
پس چه میشود کرد؟/ حسین سناپور
بالا رفتن درخت از گربه/ عباس عبدی
اقتصاد؛ حرف اصلی رابطه ناشر و نویسنده/ مهدی غبرائی
باختن در بازی دیو و دلبر/ محمد کشاورز
رابطه ناشر و پدیدآورنده/ فرید مرادی
صدای سکوت: ساموئل بکت و نسبت نویسنده-ناشر/ فرهاد محرابی
در یک اثر خلاقه, نشر چه نقشی میتواند داشته باشد؟/ حافظ موسوی
مارسل پروست در جستوجوی ناشر/ ستون به ستون/ ناصر نبوی
کتاب
درباره رمان «اتفاق» نوشته گلی ترقی با حضور فرخنده آقایی, بلقیس سلیمانی, امیرحسین خورشیدفر/ و اتفاق میافتد/ محسن حکیممعانی
نشست سودابه فضائلی، مشیت علایی، کاوه میرعباسی، علی عبداللهی/ کمدی الهی؛ از دیروز تا امروز
گفتوگو با حسین سناپور به بهانهی انتشار «دود»/ ترجیح میدهم خوانندهام فعال باشد/ فرشته نوبخت
این دودِ سرگردان/ لیلی مجیدی*
نگاهی به رمان «فریدون پسر فرانک» اثر علیرضا محمودی ایرانمهر/ سر خوردن روی آب/ علیاکبر تبریزیان
نگاهی به رمان جوانی، نوشته دکتر عباس پژمان/ سوگنامه یک نسل/ محمد حنیف
گفتوگوی ادبی
گفتوگو با قاسم هاشمینژاد/ خواب گران/ علیاکبر شیروانی
ادبیات نمایشی
«فرهاد مهندسپور»، «رضا سرور» و «اصغر دشتی» از چالشهای امروز تئاتر ایران میگویند: تئاتر پارانویایی: فاقد نظریه, ضد اجتماع و گرفتار در خود/ امین عظیمی
شرحی از نگونبختی تئاتر امروز ایران در لباس تبیین و تکمله که بر طبق نامهنگاری قلمی شد/ جداافتادگان دوران/ علیرضا نادری
فیوژن
بیماری شاهانه: بازنمایی زندگی پادشاهان بریتانیا در سینما
اجرای دیوانگی سلطنتی: نیکلاس هایتنر و جنونِ شاهجورج/ حامد عزیزیان
وقتی کلمات سکوت میکنند: تام هوپر و سخنرانی پادشاه/ حمید باقری
جشنواره
از جشنواره رفته حکایت / دراطوار و اشکال فیلمهای جشنواره سیوسوم فیلم فجر/ روزبه کمالی
——————-
سینما ادبیات به سردبیری نیلوفر نیاورانی منتشر می شود. بنگرید به: مشخصات مجله در مگ ایران.
* این مطلب در راهک بازنشر شده است. اینجا را ببینید.