احمد ملکوتی
انسان شناسی و فرهنگ
رستم فلاح (تدوین کننده)
جستارهایی در اخلاق پژوهش،
تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ۱۳۹۳
اخلاق و پژوهش از مفاهیمی است که در دهه اخیر جزو دغدغه های اصلی و مهم در جامعه علمی دانشگاهی ایران بوده است. اخلاق به منزله علم مورد تاملات نظری فراوانی از دوران گذشته تا به امروز بوده و تنوع موضوعات و زوایایی که می‌توان به اخلاق پرداخت باعث ایجاد رشته های مختلفی در این حوزه شده است که محققان به فراخور حال و دغدغه به آن می‌پردازند. در این میان مباحث اخلاق کاربردی و حرفه ای در روزگار ما توجه بیشتری برانگیخته است. توجه به اخلاق کاربردی به خصوص اخلاق پژوهش، و رعایت اخلاق در ضمن انجام فعالیتی علمی به نام پژوهش و تحقیق، که از اصلی‌ترین فعالیت‌های نظام دانشگاهی و علمی است، سالیانی است که دغدغه برخی از پژوهشگران شده است. پژوهش نیز به مثابه حرفه، لاجرم و ناگزیر از اخلاقیات خاص خود است و توجه به این اخلاقیات و رعایت آن برای جامعه پژوهشگران و محققان امری ضروری است. مشکلاتی که حوزه پژوهش با آن مواجه است به ویژه بحث انتحال و سرقت علمی باعث شده است که برخی از دانشگاهیان و محققان، موضوع اخلاق پژوهش را جزو برنامه پژوهشی و تحقیقاتی خود قرار دهند و روی آن تمرکز کنند به آن امید که شاید بتوانند برای حل این مسئله پیچیده و چند وجهی قدمی بردارند.
پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی از موسسات پژوهشی وابسته به وزارت علوم توجه به مسائل فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی و نهاد علم در ایران را جزو اهداف خود تعریف کرده است. این پژوهشکده در راستای آسیب‌شناسی و رفع دغدغه‌های جامعه علمی در خصوص اخلاق، اخلاق کاربردی و حرفه ای، کتاب‌هایی را به چاپ رسانده است، مانند کتاب: اخلاق و اقتصاد، فربه و نحیف؛ خاستگاه هنجارهای اخلاقی؛ انسان اخلاقی و جامعه غیراخلاقی، اخلاق حرفه‌ای، اخلاق و سیاست، اخلاق کاربردی در جهان اسلام. مجموعه مقالات جستارهایی در اخلاق پژوهش از جدیدترین آثار این پژوهشکده در حوزه اخلاق پژوهش است.
کتاب شامل ده مقاله است که در چهار فصل سامان یافته است:
فصل اول با عنوان ضرورت، مبانی و رهیافت‌ها در اخلاق پژوهش دارای دو مقاله است:
اهمیت اخلاق در پژوهش و مبانی پژوهش اخلاقی از علی‌اکبر صبوری، رویا رحیمی‌وقار و الناز کرباسی
رهیافت سازمانی به اخلاق پژوهش از احد فرامرز قراملکی
فصل دوم با عنوان گستره اخلاق پژوهش دارای سه مقاله است:
اخلاق ترجمه از سالار منافی اناری
اخلاق و آیین استناد از سید حسن اسلامی
کتابخانه: ارزش‌ها، چالش‌ها و راهکارها از نادیا حاجی‌عزیزی
فصل سوم با عنوان: مسائل اخلاق پژوهش دارای دو مقاله است:
امانت داری در پژوهش از فرشته ابوالحسنی نیارکی
انتحال: از سرقت ادبی تا معضلی آکادمیک از سید حسن اسلامی.
فصل چهارم با عنوان : ترویج اخلاق پژوهش و موانع آن شامل سه مقاله است:
حقوق کاربران کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی از لعبت درخشانی
ضرورت رهیافت حقوقی به اخلاق در پژوهش های پزشکی از امیر احمد شجاعی
موانع ساختاری رشد حرفه‌گرایی در میان پژوهشگران ایران: رهیافت اخلاقی از رستم فلاح
پس از دیباچه پژوهشکده، آقای رستم فلاح به عنوان تدوینگر این مجموعه در مقدمه به مروری گذرا بر آثار منتشر شده در زمینه اخلاق پژوهش پرداخته است و مقالات و نویسندگان کتاب حاضر را با اطلاعات خوب و دقیقی به خواننده عرضه می‌کند.
رستم فلاح دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه تهران است و موضوع اخلاق کاربردی از دغدغه های اوست. کتاب انسان اخلاقی و جامعه غیراخلاقی با ترجمه او در پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی به چاپ رسیده است.
آنچه این مجموعه مقالات را خواندنی می‌کند طیف نویسندگان آن به لحاظ رشته و تخصص و جایگاه علمی است. نویسندگان این مجموعه از رشته های مختلفی هستند: اخلاق پزشکی، فلسفه، اخلاق، کتابداری و اطلاع‌رسانی، کلام (گرایش فلسفه دین) و ادیان و عرفان. در میان نویسندگان مقالات، نام رییس مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیو‌فیزیک دانشگاه تهران که دارای نشان درجه اول پژوهش است و همچنین مدیر گروه اخلاق حرفه‌ای این دانشگاه به چشم می‌خورد.
کتاب فاقد فهرست تفصیلی و نمایه می‌باشد. امید است این نقیصه در چاپ‌های بعدی رفع گردد. خواندن این مجموعه مقالات را به پژوهشگران حوزه اخلاق کاربردی، دانشجویان و علاقمه‌مندان پژوهش و پژوهشگری توصیه می شود.
————
*با ویرایش نثر
