محمد عبدی
بی بی سی فارسی
“باغ های تسلی” عنوان رمانی است از پریسا رضا که به تازگی انتشارات گالیمار در فرانسه منتشر کرده و داستان شخصیت هایی را بین دو کودتا در ایران، یعنی از به قدرت رسیدن رضاخان در سوم اسفند ۱۲۹۹ تا بیست و هشتم مرداد ۱۳۳۲ روایت می کند.
چندی پیش این اولین رمان پریسا رضا در جلسه ای با حضور نویسنده در کتابفروشی نشر ناکجا در پاریس رونمایی و با استقبال مخاطبان ایرانی و فرانسوی روبرو شد.
گالیمار از ناشران معتبر فرانسوی است. پریسا رضا درباره پذیرفته شدن کتابش در این انتشارات به بی بی سی فارسی می گوید: “یکی از دوستانم در گالیمار گرافیست است. چون او آنجا کار می کرد کتاب را به این انتشارات دادم. البته این دوستم کتاب های دیگری هم داده بود که گالیمار رد کرده بود. هر سال چیزی حدود هفت هزار رمان اول به دست شان می رسد که از این میان فقط سه چهار تا را چاپ می کنند. رمان من برایشان خیلی جالب بود و پذیرفته شد. اولین باری است که از یک ایرانی یک رمان در سری اصلی رمان های گالیمار چاپ می شود.”
“باغ های تسلی” داستان شخصیت هایی را از سال ۱۲۹۹ تا ۱۳۳۲ خورشیدی دنبال می کند. طلا و سردار زوجی هستند اهل قمصر کاشان که در خانواده هایی کشاورز و عامی بزرگ شده اند. آنها به تهران مهاجرت می کنند و در حوالی آن مستقر می شوند. پسر آنها، بهرام، یک نابغه به نظر می رسد که رفته رفته به طرفداری از مصدق می پردازد و باور دارد که جامعه باید تغییر کند. ماجراهای عاشقانه هم در بستری از وقایع سیاسی – اجتماعی جریان دارد.
پریسا رضا می گوید: “پدر بزرگ و مادربزرگ خودم اهل قمصر کاشان هستند و از آنجا مهاجرت کردند به تهران. البته من اصلاً داستان آنها را نمی دانم. خیلی جای سرسبزی است و می گویند یک تکه از بهشت است که افتاده روی زمین. این که آنها از این منطقه سرسبز آمدند بیرون و از کویر رد شدند، یک حالت انجیلی پیدا کرد، انگار که مثل آدم و حوا از بهشت تبعید شدند به زمین. من از همین نقطه شروع کردم.”
باغ های تسلی هم اشاره ای است به حال و هوا و شخصیت هایی که از همان بهشت مورد نظر نویسنده جان گرفته اند: “من ابتدا اسم دیگری برای کتاب گذاشته بودم. از آنجا که در اسم کتاب کلمه کابوس وجود داشت، ناشر خواست که اسم دیگری بگذاریم. باغ های تسلی هم چیزی است که در کتاب به آن اشاره می شود. برای همین این عنوان را پیشنهاد کردم و پذیرفته شد.”
مسائل و اتفاقات سیاسی در کتاب نقش عمده ای دارند و شخصیت ها در کنار یا در داخل این ماجراها پیش می روند. آغاز کتاب با خبرهایی درباره به قدرت رسیدن رضاخان همراه است و پایان آن با حوادث مربوط به کودتای بیست و هشت مرداد: “شاید بتوانم بگویم رمان بر حسب تصادف به این سمت رفت. من ابتدا از داستان هایی که پدرم از آن دوران برایم تعریف کرده بودم شروع کردم. برای همین شروع کردم به خواندن درباره آن دوران و به آن علاقه‌مند شدم. فکر می کنم یکی از جالب ترین دوره های تاریخ ایران است. البته در حال نوشتن جلد دوم کتاب هستم، اما جلد اول را در کودتای بیست و هشت مرداد تمام کردم. این دوران بسیار مهم است. دوران برخورد سنت قدیمی ایران است با فرهنگ غربی که یک‌دفعه وارد می شود. تمام اتفاقاتی که تا به امروز افتاده، به شکلی بسیار وابسته است به آن دوران. یکی از مشکلاتی که در ایران داریم این است که به دلیل تغییر رژیم ها، تاریخ معاصرمان را چندان نمی دانیم.”
نویسنده در کتاب راوی سال هایی است که در آنها حضور نداشته و در واقع روایتگر وقایعی است که پیش از تولد او شکل گرفته اند. از این رو تصویری که پریسا رضا از آن سال ها ارائه می کند بر مبنای خوانده ها و شنیده های اوست: “تعداد زیادی از سفرنامه های غربی هایی را که در سال های ۱۹۲۰ به ایران سفر کرده بودند خواندم که برای فضاسازی کمکم کرد. همین طور کتاب های تاریخی درباره این دوران و چیزهایی که در اینجا وجود دارد. عکس های زیادی نگاه کردم. البته بعدش قصه می رسد به محله قلهک. خود من در قلهک به دنیا آمده ام و پدرم هم همان جا به دنیا آمده. برای همین فضاهای قلهک را خیلی خوب می شناسم و از این استفاده کردم.”
پریسا رضا درباره میزان واقعی یا تخیلی بودن داستان ها می گوید: “چند تا داستان بچگی پدرم هست که واقعی است از جمله درباره دبیرستان جم که دبیرستان مهمی است و بسیاری از روشنفکران ایرانی از آنجا فارغ التحصیل شده اند. اما بقیه داستان ها تخیلی است. داستان زوج اول کتاب تخیلی است و بعد وقتی می رسیم به قلهک، یک رشته از داستان ها واقعی است، بعد دوباره تخیلی می شود. اما قصه اولیه از خاطرات پدرم شکل گرفت، از خاطرات مدرسه رفتن او. پدرم جزو اولین نسلی است که به مدرسه اجباری می رود، مدرسه رضاشاهی. بعداً من قبل از آن را نوشتم که نوعی داستان تخیلی والدین پدرم است.”
پریسا رضا این کتاب را به زبان فرانسه نوشته و در واقع نسخه فارسی آن وجود ندارد: “به هر حال فکر می کنم کتاب به فارسی هم چاپ خواهد شد. یک انتشاراتی هم با من تماس گرفت. نمی دانم که مجوز بگیرد یا نه. البته مشکلی ندارد که نگذارند چاپ شود. به هر حال می دانید که در ایران کپی رایت وجود ندارد. برای همین لااقل امیدوارم ترجمه این کتاب طوری چاپ شود که من هم بتوانم نگاهی به آن داشته باشم.”
نویسنده قصد دارد سرنوشت شخصیت های نسل بعد را هم در جلد دیگری دنبال کند: “جلد دوم را شروع کرده ام به نوشتن و فکر می کنم تا پایان سال میلادی تمام شود. جلد دوم می شود نسل بعدی آدم های کتاب و بین کودتای بیست و هشت مرداد تا انقلاب را روایت می کند. باز یک مقدار زیادی اش تخیلی است اما از خاطرات کودکی خودم هم استفاده می کنم.”
