الف
به نقل از ایلنا
نشست «تعریف کتاب گویا و جایگاه آن در حوزه فرهنگ»، یکشنبه ۱۸ مرداد با حضور حسن کیائیان، مصطفی رحماندوست، مجید غلامی جلیسه و فاطمه محمدی در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.
در این نشست، فاطمه محمدی، مدیر موسسه نوین کتاب گویا، درباره تاریخچه کتاب گویا گفت در سال ۱۹۳۱ برای نخستین بار تولید کتاب گویا شروع شد اما تولید این کتاب‌ها به انجیل و آثار شکسپیر محدود بود و هدف خدمت رسانی به افرادی بود که مشکل بینایی داشتند. اما در دهه ۷۰ میلادی ناگهانی پیدا کرد.
به گفته محمدی، کتابخانه‌ها بزرگترین مصرف‌کننده کتاب‌های گویا در سراسر جهان اند. «به دلیل صرف وقت و انرژی زیاد در آن زمان تولید کتاب‌های گویا بیشتر مربوط به کتاب‌های خاص و پرمخاطب بود که با صدای هنرپیشگان منتشر می‌شد.»
آمریکا بزرگترین مصرف‌کننده کتاب‌های گویاست و در ۱۲ ماه گذشته، ۵ میلیون نفر از جمعیت آن حداقل یک کتاب گویا خریداری کرده‌اند.
در طول سال‌های گذشته، رشد اینترنت و فراگیر شدن آن در سطح جهان از یک سو و کاهش اوقات فراغت مردم برای مطالعه از سویی دیگر سبب شده که کتاب‌های گویا بیش از پیش مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار بگیرد. «براساس تحقیقات صورت گرفته افراد بالغ تحصیلکرده و علاقه مند به مطالعه از این کتاب‌ها بیشتر از دیگران استفاده می‌کنند. این افراد در عین حالی که به خواندن کتاب‌های چاپی تمایل دارند برای پرکردن اوقات فراغتشان از کتاب‌های گویا هم استقبال می‌کنند.»
حسن کیائیان، مدیر نشر چشمه، نیز در ابتدای سخنانش درباره وضیعت نشر گفت از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۸ حدود ۲۵۰ مرکز فروش کتاب و مرکز نشر تعطیل شده که البته بخشی از آن طبیعی است چون خواه ناخواه کتابفروشی‌های کوچک جای خود را به کتابفروشی‌های بزرگ می‌دهند.
به نظر کیائیان، کتاب، نخستین کالایی است که در شرایط بحران از سبد خانواده حذف می‌شود. درحالیکه این مساله در کشورهای غربی وجود ندارد، زیرا کتاب در این کشورها به شکل درختی تناور در فرهنگ مردم ریشه دوانده است، اما ما هنوز نتوانسته‌ایم به این گستردگی برسیم.
به نظر او، «کتاب گویا نمی‌تواند جای کتاب کاغذی را بگیرد. مخاطبان کتاب گویا لزوما مخاطبان کتاب کاغذی نیستند. معمولا افرادی از کتاب گویا استفاده می‌کنند که تمایل زیادی برای تهیه و مطالعه کتاب کاغذی ندارند. این افراد جزو گروه دیگری از مخاطبان هستند که به مطالب شنیداری علاقه مندند.»
مصطفی رحماندوست، نویسنده و شاعر، گفت که در ابتدا مشتری کتاب‌های گویا بوده و سپس به جمع تولیدکنندگان آن پیوسته است. «حدود ۱۵ سال پیش اوقات مرده‌ای که در اتومبیل و در ترافیک می‌گذراندم، مرا بسیار آزار می‌داد. بنابراین تصمیم گرفتم به عضویت کتابخانه نابینایان درآیم و کاست‌های کتاب‌های مختلف را از آنها امانت بگیرم.»
به نظر او، با استفاده از کتاب‌های گویا می‌توان اوقات مرده‌ای را که در طول روز وجود دارد، زنده کرد. «به عنوان کسی که سابقه زیادی در شنیدن کتاب های گویا دارم باید بگویم که انتشار این آثار تاثیری بر تیراژ کتاب‌های کاغذی ندارد زیرا جنس مشتریان این کتاب‌ها متفاوت است.»
به عقیده رحماندوست، تولید کتاب‌های گویا روشی برای افزایش مطالعه در سطح کشور است و گسترش قصه‌گویی (و شنیدن قصه های گویا) در علاقه مند کردن کودکان به کتاب خواندن موثر خواهد بود.
«یکی از خوبی‌های کتاب گویا این است که امکان درست خواندن کتاب را فراهم می‌کند. این کار باعث می‌شود افراد درست بشنوند و حس درستی از کتاب و مفهومش دریابند. از سوی دیگر حسی که صداپیشه در زمان اجرا دارد و تاکیدهایی که بر کلمات می‌کند به راحتی، مفاهیم را به مخاطب منتقل می‌سازد.»
مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، در این نشست گفت اتفاقات خوبی در عرصه کتاب‌های گویا رخ داده، اما در زمینه تبلیغات این حوزه کار چندانی صورت نگرفته است. «به منظور حمایت از انتشار این کتاب‌ها، در موسسه خانه کتاب، جلساتی با کارشناسان این حوزه و ناشران تشکیل داده‌ایم. تلاش می‌کنیم در این جلسات، نظرات مختلف و مشکلات این حوزه را شناسایی و نتایج جلسات را به مسئولان و دست‌اندرکاران وزارت فرهنگ و ارشاد منتقل سازیم.»
به نظر جلیسه، نقش اصلی در گسترش کتاب‌های گویا برعهده ناشران و علاقه مندان به این کتاب‌هاست زیرا توسعه و گسترش این کتاب‌ها با تلاش این افراد بسیار آسان‌تر و سریع‌تر است. اگر قرار است حمایت‌هایی در این حوزه از سوی دولت انجام شود، می‌تواند در زمینه فراهم کردن امکانات و زیرساخت‌های لازم، تبلیغات و ایجاد مکان‌هایی برای عرضه این گروه از کتاب‌ها باشد.
به گفته جلیسه، «هنوز نتوانسته‌ایم در حوزه کتاب‌های گویا مخاطب‌شناسی کنیم و علاقه مندان را به این سمت هدایت کنیم. موسسه خانه کتاب وظیفه خود می‌داند که در حد امکان زیرساخت‌ها و امکانات لازم را در این عرصه برای ناشران فراهم کند و تبلیغات لازم را انجام دهد.»
—————————
*با ویرایش انشاپردازی ها و اندک تلخیص
