مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی آثار ارجمندی را که تولید می کند بتدریج در اختیار مخاطب عام قرار می دهد. این کار که سخاوت علمی بزرگی است موجب غنی شدن وب فارسی می شود و جستجوگرانی که به دنبال مفاهیم و موضوعات و چهره های تاریخی و مکانهای جغرافیایی اند، می توانند با رسیدن به مواد آنلاین شده از دانشنامه های مرکز به بهترین مرجع دایره المعارفی در موضوع جستجوی خود دست یابند. تازه ترین سورپرایز مرکز آنلاین کردن دانشنامه فرهنگ مردم ایران است که تازگی انتشار آن شروع شده و از نظر منطق بازار هنوز زود است که به صورت آنلاین عمومی شود. اما حالا که این امکان برای دانشجویان و فرهنگ دوستان ایرانی و فارسی زبان فراهم شده تا به بهترین مرجع دایره المعارفی در باره فرهنگ عامه و فولکلور ایران زمین دست یابند، خوب است که فهرست مدخل های این دانشنامه ارزشمند را مرور کنید و برخی از مقالات را بخوانید که در نوع خود گاه رساله ای و کتابچه ای است تا با دایره مفاهیمی که در این دانشنامه ارائه شده آشنا شوید. این دانشنامه پنجمین دانشنامه این مرکز است که آنلاین می شود. لینک های دسترسی در آخر مطلب آمده است. – م.ج
مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی
نسخه دیجیتال دانشنامه های «فرهنگ مردم ایران» و «تهران بزرگ» بر روی سایت مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی قرار گرفت.
علی موسوی بجنوردی، معاون فناوری اطلاعات مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی در این باره گفت: در حال حاضر دو جلد نخست دانشنامه «فرهنگ مردم ایران» شامل ۵۷۳ مدخل بر روی سایت مرکز قرار گرفته است و مداخل مربوط به جلد سوم نیز در حال ورود به سایت است.
وی همچنین توضیح داد: جلد اول و دوم دانشنامه «تهران بزرگ» که مربوط به شمیرانات می شود، حاوی ۱۴۸۰ مدخل است که در سایت دائرهالمعارف بزرگ اسلامی بارگذاری شده است.
علی موسوی بجنوری افزود: بدین ترتیب تاکنون، دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، ترجمه دائرهالمعارف بزرگ اسلامی به زبان عربی، دانشنامۀ ایران، دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران و دانشنامۀ تهران بزرگ به صورت دیجیتال بر روی سایت مرکز قرار گرفته اند ومحققان و پژوهشگران و علاقمندان می توانند از آن بشکل رایگان استفاده کنند.
دانشنامه « فرهنگ مردم ایران»
پروژۀ دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران از اردیبهشت ۱۳۸۷ شروع به کار کرده است. دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران دانشنامه‌ای تخصصی و مفصل در حوزۀ فولکلور و مردمشناسی ایران است که ۳۰۰۰ مدخل (عنوان) دارد.
عناوین این دانشنامه را در سه حوزۀ کلی می‌توان طبقه‌بندی کرد: موضوعات مربوط به زندگی مادی، معنوی و اجتماعی. عنوانهای این دانشنامه از تنوع فراوانی برخوردارند و زوایای مختلف فرهنگ و فولکلور ایرانیان را بازتاب می‌دهند. خوراک و نوشیدنیها و انواع چاشنیها، پوشاک و زیورها، آداب و رسوم، آیینها و مناسک، دانشهای عامیانه، باورها، ابزار کار و اسباب خانه، حیوانات و گیاهان، پدیده‌های طبیعی و شخصیتها و کتابهای مهم و مرتبط با فولکور و مردمشناسی ایران از جمله موضوعات آن به شمار می‌روند.
بیش از ۱۲۰ پژوهشگر و مولف ایرانی و خارجی با این دانشنامه همکاری مداوم داشته و تحقیق و تالیف مقالات آن را برعهده دارند. شماری از مولفان و پژوهشگران همکار با این دانشنامه در زمره برجسته‌ترین دانشمندان و محققان ایران و جهان هستند و برخی دیگر دانش‌آموختگان جوانی هستند که با گذراندن دوره‌های آموزشی در این بخش به پژوهشگران و مولفان حرفهای تبدیل شده‌اند.
دو هیأت علمی بر کار این دانشنامه نظارت دارند. شورای علمی دانشنامه، متشکل از ۲۷ عضو است که شامل سرشناس‌ترین متخصصان حوزۀ فرهنگ و فولکلور، ادبیات شفاهی و مردمشناسی در ایران هستند. همچنین هیأت مشاوران عالی این دانشنامه متشکل از ۱۵ نفر از برجسته‌ترین دانشمندان حوزه‌های گوناگون علوم انسانی، سیاستها و خطوط کلی این دانشنامه را راهبری می‌کنند.
جلد نخست مجموعه دانشنامه فرهنگ مردم ایران که در سال ۹۲ منتشر شد، حدود ۴۰۰ مدخل از «آب» تا «باران» را دربرمی‌گیرد. جلد دوم این دانشنامه دارای ۲۷۷ مدخل است و از «باران خواهی» تا «توت» را شامل می‌شود. جلد سوم هم به حرفهای «ت» تا «خ» اختصاص دارد و دارای ۳۱۰ مدخل است که با مدخل «توت ابوالفضل» آغاز می‌شود و با مدخل «خرمن و خرمن کوبی» پایان می‌یابد.
دانشنامه تهران بزرگ
دانشنامۀ تهران بزرگ، دانشنامه‌ای تفصیلی و تخصصی است که به منظور تدوین مرجع جامع، موثق و ناظر بر همۀ جنبه‌های حیات مادی و معنوی تهران بزرگ طراحی شده است.
تحولات شتابناک تهران در چند دهۀ گذشته به ویژه تحولات این شهر پس از پیروزی انقلاب اسلامی و مهاجرت گسترده به تهران، چهرۀ این شهر را به قدری دگرگون ساخته که با هویت چند دهۀ پیش خود فاصلۀ بسیار گرفته است. این دگرگونیها چنان است که حال و هوای تهران چند دهۀ پیش را باید در گفته‌های کهنسالان جستجو کرد. از اینرو مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی بر آن شده است تا برای ثبت هویت در حال دگرگونی تهران برای نسلهای آینده تدوین دانشنامه‌ای تفصیلی و تخصصی را با موضوع تهران بزرگ در دستور کار خود قرار دهد. آنچه که امروز کلان شهر تهران یا تهران بزرگ نامیده می‌شود، نتیجۀ گسترش کالبدی تهران به ویژه گسترش آن از دهۀ ۱۳۴۰ش به این سو است. با بررسی سرشماریهای سالهای ۱۳۳۵، ۱۳۴۵ و ۱۳۵۵ش، درمی‌یابیم که در طول این دو دهه، ۱۰۸ روستا در کلانشهر تهران ادغام و به محله‌هایی از این شهر بدل شده‌اند. این روستاها از لحاظ وابستگی به ۳ ناحیۀ شمیران، کن و ری وابسته بودند که تا پیش از دهۀ ۱۳۴۰ش واحدهایی جدا از شهر تهران به شمار می‌رفتند و از لحاظ فرهنگی و اقتصادی ویژگیهای خود را داشته‌اند. از این رو به منظور ثبت هویت هر یک از این نواحی، دانشنامۀ تهران در ۳ بخش تدوین خواهد شد. بخش نخست شمیران، بخش دوم تهران و بخش سوم ری. هر یک از این ۳ بخش دارای عناوین خاص خود است که به ترتیب حروف الفبا تنظیم خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود دانشنامۀ بزرگ تهران دربرگیرندۀ حدود ۱۲ هزار مقاله باشد که شامل موضوعاتی گوناگون از جنبه‌های حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تهران بزرگ خصوصاً در ۲۰۰ سال گذشته خواهد بود.
این اولین دائره المعارف محلی است که بیش از ۱۳۰۰ مدخل در بخش شمیران، ۵۰۰ مدخل در بخش تهران و ری و بیش از ۱۰۰ تصویر را دربر می گیرد و از منابع غنی و مرجع تهران شناسی محسوب می شود.
نشانی دانشنامه ها بر روی سایت مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی به شرح زیر است:
