Counsel for Kings: Wisdom and Politics in Tenth-Century Iran
Volume I: The Nasihat al-muluk of Pseudo-Mawardi: Contexts and Themes
Louise Marlow
کتاب مهمی است درباره تاریخ اندیشه سیاسی در ایران اسلامی و به ویژه تأثیرات اندیشه سیاسی ساسانی و پیشا اسلامی بر دوره اسلامی از انتشارات دانشگاه ادینبورا.
نویسنده در این کتاب دو جلدی به تحلیل کتاب نصیحه الملوک منسوب به ماوردی پرداخته و بر اساس آن تاریخ اندیشه سیاسی اسلامی در ایران را مورد مطالعه قرار داده است. من پیشتر مقاله ای درباره نصیحه الملوک منسوب به ماوردی که در واقع اثری از دوران سامانیان است نوشته بودم و در آن این بحث را مطرح کرده ام که کتاب تألیف نویسنده ای معتزلی، احتمالاً از شاگردان ابو القاسم بلخی کعبی است. خانم مارلو این نظر من را در کتاب (و همچنین در مقاله ای که به تازگی منتشر کرده) نقل کرده و پذیرفته و در اطراف آن به تفصیل و بسیار خوب به بحث پرداخته است. نسخه ای از این کتاب به دستم رسید؛ گفتم اینجا آن را معرفی کنم. این کتاب مناسب است به فارسی ترجمه شود.
در مقاله خود درباره هویت نویسنده این کتاب چنین نوشته ام: در مورد نویسنده معتزلی این کتاب نمی توان به قطع سخن گفت؛ اما از آنجا که در آن دوران در خراسان شاگردان ابو القاسم بلخی کعبی، متکلم برجسته معتزلی و حنفی مذهب بسیار فعال بوده اند؛ بعید نیست نویسنده یکی از شاگردان مستقیم او باشد. اتفاقاً در میان شاگردان ابو القاسم بلخی، شخصی را می شناسیم که شاگرد خاص او بوده و در واقع “غلام الکعبی” بوده. کنیه او و نیز نام خودش و نیز نام پدرش عیناً مانند ماوردی است: “ابو الحسن علی بن محمد” و البته با لقب و شهرت و نسبت “الحشائی البلخی”. بعید نیست این کتاب تألیف او باشد (برای او، نک: یاقوت، معجم الأدباء، ۴/۱۴۹۱).
محتمل است که بر روی نسخه مادر نسخه کتابخانه پاریس، کنیه و نام نویسنده و نام پدرش به درستی خوانا بوده، اما شهرت “الحشائی” پاک شده و یا به خوبی خوانده نمی شده و بعداً گمان برده اند مقصود “ابو الحسن علی بن محمد الماوردی” است. با توجه به بلخی بودن این دانشمند معتزلی، هیچ بعید نیست که او کاملاً با آثار سیاسی ابو زید البلخی آشنایی داشته و از آنها در کتابش تأثیر گرفته باشد.
