به ویراستاری محمدرضا جعفری
محتوای این فرهنگ برگرفتۀ ویراسته شده ای از فرهنگ ادبیات فارسی است که اولین بار در سال ۱۳۸۷ نشر نو منتشر کرد و اکنون نزدیک به بیست درصد مطالب جدید به آن افزوده شده است. این فرهنگ در پاسخ به نیاز کسانی تدوین شده است که به حوزه ادبیات معاصر علاقه مند هستند.
سعی بر آن بوده است که مجموعه‌ای از اطلاعات لازم برای خوانندگان حرفه‌ای یا نیمه‌حرفه‌ای به صورتی مدون فراهم آید تا حتی‌الامکان پاسخگوی پرسش‌هایی باشد که برای ایشان مطرح می‌شود. مهم‌ترین ویژگی این فرهنگ، گردآمدن اطلاعات گوناگون ادبی در کنار یکدیگر است؛ از شرح حال شاعران و نویسندگان تا خلاصۀ زمان‌ها و نمایشنامه‌ها و برخی از داستان‌های کوتاه و همچنین اصطلاحات و آرایه‌ها و برخی اشارات ادبی.
اساس کار در این فرهنگ بر ادبیات خلاقه و به ویژه ادبیات داستانی است و از حیث دایرۀ شمول، دربرگیرندۀ ادبیات نوین ایران از حدود انقلاب مشروطه تا امروز است. حجم مقالات بیانگر میزان ارزش و اهمیت موضوع نیست، بلکه در مورد پدیدآورندگان به عوامل مختلف چون منابع بازمانده و اطلاعات در دسترس، و در مورد داستان‌ها به ساختار و کثرت یا قلت حوادث بستگی دارد؛ از اینجاست که گاهی مدخل یک داستان کوتاه فضایی بیش از مدخل یک رمان اشغال کرده است.
شاعران و داستان‌نویسان و نمایشنامه‌نویسان و طنزپردازان و پژوهشگران فرهنگ عامه و همچنین معدودی از منتقدان که اثر مهمی در نقد ادبی داشته‌اند، با ذکر آثارشان معرفی شده‌اند. برای انتخاب این گروه افزون بر معیارهایی چون سطح کیفی اثار، قضاوت پژوهشگران و منتقدان و داوران جوایز ادبی و نیز شهرت و محبوبیت نزد کتابخوانان حرفه‌ای، معیار کلی‌تری نیز مدنظر بوده است. ابتدا شمار آثار چاپ‌شدۀ اینان مدنظر بود، اما عاقبت شرط سنی نیز معیار قرار گرفته است؛ به این ترتیب که در همۀ عرصه‌ها (به جز ادبیات مهاجرت) به معرفی کسانی پرداخته شده که پیش از ۱۳۴۰ شمسی متولد شده‌اند و در حال حاضر شهرت و مقام آنان تثبیت شده است. از شاعران معاصر به سرایندگان شعر سنتی اشاره نشده است مگر در مورد محمدتقی بهار، شهریار، ایرج میرزا، عارف قزوینی، میرزادۀ عشقی، فرخی یزدی و احیاناً چند تن دیگر از این دست. از نویسندگان نسل اول داستان‌نویسی در ایران تقریبا تمام آثار ایشان تلخیص شده است و از نسل دوم نیز عده‌ای با تمام آثار حضور دارند اما از برخی تنها یکی دو رمان تلخیص شده است. از آثار نسل سوم به بعد نیز نمونه‌های منتخب آمده است. از میان نمایشنامه‌نویسان بیشتر به کسانی توجه شده که جنبۀ ادبی کارشان بر جنبۀ نمایشی غلبه دارد.
شماری از مطرح‌ترین نویسنگان و شاعران مقیم خارج از کشور، افزون بر کسانی که کار ادبی خود را در ایران آغاز نموده و سپس مهاجرت کرده‌اند، ذیل مقالۀ ادبیات مهاجرت معرفی شده‌اند. شماری از پیشگامان تجدد ادبی نظیر میرزا فتحعلی آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی و میرزا حبیب اصفهانی، با وجود آنکه به اعتبار دورۀ زندگی در حوزۀ شمول این فرهنگ نمی‌گنجند، به اعتبار پیشگامی و اهمیت‌شان در شکل‌گیری ادبیات معاصر ایران معرفی شده‌اند.
خلاصۀ تمام رمان‌های مطرح در ادبیات فارسی با شرحی که عموماً دربرگیرندۀ اطلاعاتی چون نوع، حجم تقریبی، زمان و مکان وقوع و پیرنگ داستان است در این فرهنگ آمده است. مجموعه داستان‌های مشهور یا برندۀ جایزه هر یک در مدخلی جداگانه آمده و بر حسب شهرت و اهمیت به یکی از این سه صورت معرفی شده است: یا تنها نام نویسنده و شمار داستان‌ها و سال انتشار و جایزۀ تعلق‌یافته بدان ذکر شده؛ یا در برخی موارد خلاصۀ یکی دو داستان برگزیده از آن مجموعه نیز آمده است تا حال و هوای کلی مجموعه نشان داده شود؛ یا افزون بر اطلاعات کلی، فهرست داستان‌ها نیز که هر کدام در مقاله‌ای جداگانه معرفی شده‌اند، با حروف سیاه آمده است.
در مقالۀ مربوط به هر پدیدآورنده، تقریبا همه جا ابتدا اطلاعاتی دربارۀ شرح حال او آمده و سپس به ارزیابی مختصری از کارهای او پرداخته شده و در پایان آثار ادبی وی معرفی گردیده است و نام هر یک از آن آثار که خود موضوع مقاله‌ای جداگانه بوده با حروف ایتالیک سیاه و در غیر این صورت با حروف زر ایرانیک مشخص شده است.
