آوای تبعید
راهی دیگر؛ روایتهایی در بود و باشِ چریکهای فدایی خلق ایران (در ۲ دفتر)
گردآورندگان و ویراستاران: تورج اتابکی ـ ناصر مهاجر
آمستردام: نشر نقطه / پژوهشکده تاریخ اجتماعی، بهار ۱۳۹۶، ۷۶۴ صفحه
در معرفی این کتاب آمده است: نیاز به پژوهشی جامع، همه سویه و سنجشگرایانه درباره سازمان چریکهای فدایی خلق از سالها پیش احساس می شد. تورج اتابکی و ناصر مهاجر دو تاریخنگار نام آشنای ما در حد توان خود کوشیده اند که به این نیاز پاسخ دهند. در چند و چون این کوشش در پیشگفتار راهی دیگر آورده اند: از شماری از چریکهای پیشین خواستیم تا روایت خود را از زندگی روزمره رهروان مبارزه مسلحانه دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ ایران به رشته نگارش کشند. در کنار اینان، پژوهشگرانی را که یا شاهد عینی بودند و یا با بازخوانی اسناد، روایتی نزدیک به شاهد عینی داشتند، فراخواندیم تا به جرگه نویسندگان بپیوندند و زمانه و پیآیندهای این کنشگری را به دست دهند و روایت چریکهای چپگرای ایرانی را در متن تاریخ بنشانند…
فاصله به نسبت کم تاریخ آن جنبش با امروز ما، و این نکته مهم که بخش بزرگی از بازماندگان و رهروان چریکهای فدایی خلق هنوز در میان مایند و می توانند روایت خود را به دست دهند، از جمله دیگر عواملی بود که این پژوهش را در دستور کار قرار می داد. اما انجام چنین پژوهشی که ویژگی آن نگاشتن توأمان تاریخ اجتماعی و تاریخ سیاسی است نمی توانست سهل و آسان باشد. در این باره تورج اتابکی و ناصر مهاجر نوشته اند: روایتهای این مجموعه، دوره ای تاریخی را در بر می گیرد که از دهه ۱۳۴۰ آغاز می شود و با فروپاشی نظام سلطنت در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به پایان می رسد. در فراهم آوردن این روایتها، بنا را بر جایگاه امروزین راویان قرار ندادیم. از راویان خواستیم تا از امروزشان فاصله بگیرند، خود را در مقام راوی مستقلی ببینند تا آنچه را که بر آنان رفته است روایت کنند؛ بی کم و کاست.
این کار البته آسان نبود و نیاز به گفتگوها و هماندیشی ها با راویان داشت. در پاره ای موارد که نتوانستیم راوی را متقاعد کنیم که عینک امروزینش را برای بازبینی دیروز از دیده بردارد و به گونه ای عینی، بی پیشداوری و حُب و بغض های شخصی و سیاسی به بازگویی روایت خود بنشیند، ناچار از راوی دیگری خواستار همکاری شدیم.
در زمینه هایی نیز کوشیدیم با گردآوری داده ها و کارگیری گزارشهایی از گفتار و کردار رهروان جنبش مسلحانه، روایت درست و دقیقی بازسازیم تا به فهم بهتر چند و چون جنبش چریکی و مناسبات آن با بودوباشِ کارگران و تهیدستان یاری رساند و تأثیر این جنبش را بر شعر و موسیقی، داستان و تئاتر و سینما و نقاشی دهه چهل و پنجاه خورشیدی بنمایاند. اثرگذاری جنبش چریکی بر پهنه هنر و ادبیات ایران در دو دهه پایانی حکومت شاه، راهی دیگر را از سایر نوشته ها و پژوهشهایی که درباره جنبش چریکی ایران شده به کلی جدا می کند.
با این حال دو تاریخدانی که این کتاب را ویراسته اند مدعی نیستند که راهی دیگر کارنامه ای فراگیر از بودوباشِ کنشگران جنبش مسلحانه به دست می دهد. به باور آنها: این مجموعه کامل نیست و پاره هایی از زندگی اجتماعی متأثر از جنبش مسلحانه را در خود بازتاب نداده است. از جمله در ارائه روایتی با درونمایه ملی و قومی.
آنچه درباره سبک و سیاق کارشان می گویند نیز در خور یادآوری است: سیاق کارمان در تهیه این مجموعه چنین بود که با تأکید بر تدقیق کارشناسانه روایتها، از پی ثبت هر روایت، آن را در اختیار بازبینانی قرار دهیم که در گستره رشته خود کارشناس اند. از بازبینان مستقل خواستیم تا بدون دخالت دادن دیدگاههای خود، روایت راویان برای اینان ناشناس را بازخوانند و درستی و نادرستی داده ها و یافته ها را بررسند. همه جا ملاک مان، تکیه بر بازبینی عینی دانشگاهی و دانش‌پژوهانه بوده است و نه جز آن. نگاهی به نام پژوهشگران و راویانی که در این مجموعه مشارکت داشته اند نشان دهنده باور ویراستاران این مجموعه به این اصل است که پدیده های تاریخی را تنها رنگین کمانی از دیدگاهها می توانند بازگویند و بازنگرند.
دفتر نخست:
پیشگفتار / تورج اتابکی ـ ناصر مهاجر
نام این دفتر /نسیم خاکسار
بنیادها و سیر اندیشه چریکهای فدایی خلق ۱۳۵۷ ـ ۱۳۴۶ / مهرداد وهابی ـ ناصر مهاجر
کارگران در گفتار و کردار چریکهای فدایی / تورج اتابکی
دیدگاههای بین المللی فدائیان خلق ایران / حیدر تبریزی
سازمانِ محبوب من / ناهید قاجار
نگاهی به ساختار سازمان چریکهای فدایی ۱۳۵۷ ـ۱۳۵۵ / مجید عبدالرحیم پور
چاپخانه مخفی /مرضیه تهیدست
کم وکیف عملیات نظامی چریکها /حمید نوذری
زنان فدایی در زندان / رقیه دانشگری
دفتر دوم:
تشکیلات مردان فدایی در زندان / ناصر رحیم خانی ـناصر مهاجر
سچفخا در دانشگاه تبریز / ابوالفضل محققی
سچفخا و زنان دانشگاه تبریز / سرور علیمحمدی
کنفدراسیون دانشجویی و چریکها / علی ندیمی
از مهرآباد جنوبی تا دانشکده فنی / سیاوش رنجبر دائمی
روایت یک “شاهد عینی” / آزاده اخلاقی
شعری ستایشگر شور / سعید یوسف
بازتاب مبارزه چریکی در ادبیات داستانی / نسیم خاکسار
رستاخیز ترانه / محمود خوشنام
نگاهی به پشتِ سر / اسفندیار منفردزاده
سینما و سیاهکل / حمید فدوی
سایه جنبش چریکی بر گستره تئاتر / هومن آذرکاله
کتابشناسی سازمان چریکهای فدایی خلق / ناصر مهاجر
مجله آوای تبعید را می توانید از این نشانی دریافت کنید.
