محمد فاضلی
ایده بدی نیست که در آخرین روزهای سال درباره بهترین کتاب‌هایی که امسال خوانده‌ایم به دیگران اطلاع‌رسانی کنیم. یکی از دلایلی که مجلاتی نظیر مهرنامه و اندیشه پویا را دوست دارم، اطلاع‌رسانی خوبی است که درباره کتاب‌ها می‌کنند. من در میان کتاب‌هایی که امسال خواندم، دوست دارم سه کتاب زیر را به ترتیب اولویت به علاقمندان معرفی کنم:
– تکنوکراسی و سیاستگذاری اقتصادی در ایران به روایت رضا نیازمند (علی اصغر سعیدی) [نشر لوح فکر]
– چرا کشورها شکست می‌خورند (جیمز رابینسون و دارون عجم‌اوغلو)[ترجمه میردامادی، نعیمی پور، بهشتی – انتشارات روزنه]
– بیست و سه گفتار درباره سرمایه‌داری: پیرامون نکاتی که آن‌ها را بروز نمی‌دهند (ها-جون چانگ) [ترجمه ناصر زرافشان – انتشارات مهرویستا]
اولی، زندگینامه و خاطرات دکتر رضا نیازمند، متولد ۱۳۰۴، و دارنده سمت‌های گوناگون در نظام اداری ایران قبل از انقلاب است که به همت دکتر علی‌اصغر سعیدی و در ادامه کارهای بسیار ارزشمند ایشان برای تاریخ‌نگاری پیدایش و تحول کارآفرینان و سیاست‌گذاران صنعت و بخش خصوصی ایران تدوین و منتشر شده است. بیست سال پیش که دانشجوی مهندسی بودم، کتاب‌هایی درباره چگونگی پیدایش شرکت‌هایی نظیر پاناسونیک یا هوندا، حسرت فقدان آدم‌های کارآفرین مشابه بنیان‌گذاران این شرکت‌ها را در من برمی‌انگیخت. از زمانی که با کتابهای علی‌اصغر سعیدی درباره صنعتگران ایرانی آشنا شدم، این حسرت شکل دیگری گرفته است. بگذریم. به هر حال، کتاب تکنوکراسی و سیاستگذاری اقتصادی در ایران شما را با فردی خلاق، سالم، با اراده آهنین، و وطن‌دوست آشنا می‌کند که یکی از پایه‌های پیدایش صنایع و مدیریت صنعتی در ایران از دهه ۱۳۳۰ تا وقوع انقلاب است: دکتر رضا نیازمند. برای آشنا شدن با یک انسان بزرگ می‌توان این کتاب ۳۰۰ صفحه‌ای را می‌توانید یک نفس در پنج شش ساعت بخوانید و عمیق بیندیشید.
دومی، کتاب مهمی است در ادامه کارهای دارون عجم‌اوغلو که پیش‌تر کتاب بسیار مهم «ریشه‌های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی» او و همکارش جیمز رابینسون را محمد جعفر خیرخواهان و علی سرزعیم ترجمه کرده بودند. کتاب تأمل‌برانگیز، جریان‌ساز و لذت‌بخشی است. تصور می‌کنم به اندازه‌ای درباره کتاب در این یک سال گفته شده که نیازی به تکرار نباشد.
سومی، شامل بیست و سه گفتار است که در هر گفتار یکی از انگاره‌های اساسی درباره سرمایه‌داری را نقد و بررسی می‌کند. کتابی بسیار تأمل‌برانگیز که طبیعی است در شرایط سیطره طرفداران اقتصاد آزاد – قرائت ایرانی – در ایران خیلی جدی گرفته نشود. اما در کنار بقیه آثار ها-جون چانگ (نظیر سرنگون کردن نردبان: استراتژی توسعه از منظر تاریخی؛ و نیکوکاران بدکردار) حاوی ایده‌های مهمی درباره نقش دولت در توسعه، و نقد مفروضاتی درباره توسعه با مکانیسم‌های بازار آزاد است.
چند کتاب دیگر هم که بسیار قابل تأمل هستند و خواندن‌شان لذت‌های فراوان دارد، عبارتند از:
– دولت فروتن، دولت مدرن: راهبردهایی برای تغییر (میشل کروزیه، ترجمه مجید وحید، نشر رخ‌داد نو، ۱۳۹۲) – هر دولتمردی از دو بار خواندن این کتاب چیزهای بسیار خواهد آموخت.
– چین. نوشته هنری کیسنجر، ترجمه حسین راسی
– اندیشه عدالت، نوشته آمارتیا سن، ترجمه احمد عزیزی، نشر نی. (ایده عدالت مندرج در این اثر – مبتنی بر دو مفهوم هندی نیتی و نیایا، برای حکمرانی اهمیت راهبردی دارد.)
– دریغ است ایران که ویران شود، نوشته فرامرز رفیع‌پور. کتابی که کیفیت چاپش خیلی بد، حتی قلمی که برای انتشار آن به‌کار رفته، ولی محتوای آن کاملا درباره ایران، و بیانگر شیوه‌ای خاص از اندیشیدن درباره جامعه ایرانی بعد از انقلاب و مسائل آینده آن است. خوانندگان آن، بسیار تأمل خواهند کرد.
نوروزتان مبارک!
———————-
لینک ها به متن اضافه شده است به اضافه برخی اطلاعات که در کروشه آمده است. – راهک
